هفت‌برکه – مریم مالدار: مراسم افتتاح میدان شهید بهشتی یا میدان بیمارستان گراش ۷ شهریور ۱۴۰۳ برگزار شد. مراسمی در آن خبری از ۱۲ سرو کاشته‌شده در شش ماه پیش نبود.
در زمان بهسازی میدان شهید بهشتی، تمامی درختچه‌ها و درختان این میدان حذف و تنها ۱۲ باغچه کوچک باقی ماند. در نهایت در اسفندماه ۱۴۰۲ در این ۱۲ باغچه، درختان سروناز کاشته شد. اما این سرونازهای سردسیری در گرمای گراش دوام نیاوردند و به روز افتتاح هم نرسیدند.
به عنوان کسی که این سال‌ها تمام علاقه‌اش شده گیاه و کسب تجربه در حیطه کشاورزی، و از آن‌طرف دست و پا شکسته گیاه می‌فروشد، نکاتی را یادآوری می‌کنم که شاید با رعایت آن‌ها می‌شد این گیاهان دوست‌داشتنی را حفظ کرد. هر چند به نظر می‌رسد مدیریت فضای سبز شهر در گراش نیاز به یک بازنگری جدی دارد. پایان تلخ این سرونازها را می‌شود به عنوان نمونه واکاوی کرد:
فصل کشت نامناسب
تنوع گیاهان گرمسیری نسبت به مناطق معتدل و سردسیر بسیار محدودتر است. هر چند برای همان چند نمونه گیاهِ بیرونی سازگار و گرمسیر نیز باید دست به عصا بود و بعد از کاشت، مراقبت‌های لازم را انجام داد تا ریشه‌های گیاه سریع‌تر حرکت کند و گیاه با آفتاب گراش سازگار شود و سبز بماند.
معمولا اکثر گیاهان گرمسیری در فصل پاییز و زمستان خزان دارند. از این رو توصیه می‌کنیم این دسته را بر خلاف باقی گیاهان در بهمن کاشت کنند. هر چند کاشتشان در ابتدای پاییز نیز مشکل جدی ایجاد نخواهد نکرد. اما گاهی اوقات تنوع گرمسیری‌ها برای طراحی‌های باغ و بلوار کافی نیست و ناگزیریم برای چشم‌نوازی بیشتر از سوزنی برگ‌ها و گونه‌های سازگار با مناطق سردسیر نیز استفاده کنیم. از خانواده کاج و سروها معمولا دو نوع سروناز و سرو کامیس در شهر ما بیشتر کاشت شده و به طور تقریبی می‌توان گفت با رعایت اصول درست کاشت و نگهداری، می‌توانیم شاهد رشد و سبزی دو نوع سرو، خصوصا در سال‌های ابتدایی، در شهر باشیم.
اما سوال اصلی که دقیقا جلوی رویمان قرار گرفته این است: «پس چرا سروهای میدان خشک شد؟»
ابتدا این نکته را به یاد داشته باشیم که سازگار کردن گیاهان مناطق معتدل و سردسیر برای منطقه جنوب استان فارس یک کار ریسکی است و در بهترین حالت حتی ممکن است از ۱۲ سرو کاشت شده حداقل چهار سرو طی چند ماه خشک شود. اما چرا سروهای فلکه بیمارستان سرانجام سبز و استواری نداشت؟
نکته اصلی برای کاشت سرو این است که ما با توجه به هوای شهرمان، اواخر شهریور و یا اوایل مهر اقدام به خرید و کاشت کنیم و بلافاصله نگهداری و مراقبت را شروع کنیم. کم و زیاد بودن مراقبت هم بستگی به مکان، جنس نما، دما، خاک و… دارد. سرونازهای فلکه علاوه بر اینکه خیلی دیر کاشت شد، هیچ‌گونه حفاظی مثل برگ درخت نخل و یا شید برای در امان ماندن از آفتاب سوزان گراش نداشت.
عملا هیچ درخت و سبزه‌ای نیز در اطرافش قرار نداشت که از دمای محیط بکاهد و یا با سایه‌اش اجازه ندهد خاکِ سرو جوان، دیرتر رطوبت خودش را از دست بدهد. علاوه بر این موارد، عبور و مرور خودروها و آسفالت را نیز در نظر بگیرید. انگار که ابر و باد و مه و خورشید و فلک همگی در کار بودند تا سروهای خرامان و جوان، خیلی زود زیر بار دمای هوا قد خم کنند.
اما اگر از همه‌ی موارد بالا فاکتور بگیریم، اشتباه فاحشی که در کاشت این سروها شکل گرفته بود، ریختن خاک اضافی دور تنه‌ی اصلی بود. موضوعی که در زمان کاشت این درختان نیز تذکر داده شد. شما فکر کنید یکی با هر دو دستش گلوی شما را فشار می‌دهد. چقدر می‌توانید دوام بیارید؟ دقیقا تمام درخت‌ها نیز اینگونه‌اند و ریختن و چسباندن خاک اضافی دور تنه‌ی اصلی به مرور باعث خفگی و قارچی شدن گیاه می‌شود.
می‌توان در گراش هم سرو کاشت، اگر…
سروهای میدان بیمارستان زندگی کوتاهی داشت اما در نقاط دیگری از گراش سروهایی را می‌توان دید که پا گرفته است. شما اگر برای باغ یا باغچه دوست دارید سرو بکارید تا از استواری و سبزی دائمی‌اش لذت ببرید، بهتر است به این نکات توجه کنید:
یک. حتما در اواخر شهریور و یا اوایل مهر اقدام به خرید و کاشت کنید.
دو. سعی کنید گیاه را زیر سایه‌ی درخت‌های چندساله بکارید یا قسمتی که آفتاب کمتری دارد و پس از کاشت، کودهای ضدتنش مثل آمینواسید را فراموش نکنید.
سه. برای سال نخست، از اواخر اردیبهشت با برگ درخت نخل سرو را بپوشانید تا از گرما و آفتاب در امان بماند.
چهار. دو سال ابتدایی کاشت اجازه ندهید ریشه گیاه تشنگی بکشد و خاک خشک شود و روزانه گیاه را علاوه بر آبیاری مفصل، آبپاشی کنید تا دچار کنه نشود.
پنج. برای رشد و مقاومت بیشتر می‌توانید یک برنامه کوددهی هم برای آن در نظر بگیرید تا خیالتان بابت سلامتش راحت شود.
به فکر دیگر درختان شهر باشیم
بخش فضای سبز شهرداری گراش در این دوره نشان داده است که علاقه‌ای به درختان و درختچه‌ها ندارد و با وجود همه انتقادات، درختان زیادی از فضای شهری حذف شده و درختان بسیار کمی جایگزین شده است. این نگرانی وجود دارد که معدود درختان به ویژه نخل‌های کاشته‌شده نیز در صورت عدم مراقبت صحیح، به سرنوشت سروهای جوان و ناکام میدان بیمارستان دچار شوند.