هفت‌برکه – دکتر مینا جباری: آفتاب‌سوختگی زمانی رخ می‌دهد که شخص مدت زمان زیادی در معرض اشعه‌ی ماورا بنفش باشد و نتیجه‌ی آن، آسیب به سلول‌های پوستی است. این مشکل ربطی به فصل ندارد و در هر زمانی ممکن است اتفاق بیفتد. اگرچه بیشتر آفتاب‌سوختگی‌ها شدید نیستند، اما مواجهه‌ی طولانی‌مدت با نور خورشید در طول زندگی و نیز آفتاب‌سوختگی‌های متعدد می‌تواند ریسک ایجاد سرطان پوستی، چین و چروک‌ها و دیگر مشکلات پوستی را افزایش دهد.
علائم آفتاب‌سوختگی
برخلاف انواع دیگر سوختگی‌ها، آفتاب‌سوختگی ممکن است بلافلاصله خود را نشان ندهد؛ چرا که قرمزی ناشی از آفتاب‌سوختگی بین سه تا ۵ ساعت پس از مواجهه با نور خورشید ظاهر می‌شود. علائم معمول آفتاب‌سوختگی شامل قرمزی، درد پوستی و افزایش حساسیت نسبت به فشار پوستی و گرما است. آفتاب‌سوختگی‌های شدیدتر می‌تواند موجب ایجاد ورم و تاول شود. آسیب ناشی از آفتاب‌سوختگی می‌تواند تیره و برنزه شدن پوست را تشدید کند. درواقع تیرگی پوست، پاسخ بدن به آسیب وارد شده به سلول‌های پوستی است.
آفتاب‌سوختگی با پیری پوست (چین و چروک پوستی) و سرطان‌های پوستی مرتبط است. اشعه ماورا بنفش همچنین ریسک ابتلا به کاتاراکت (تیره و کدر شدن عدسی چشم) را نیز افزایش می‌دهد.
دلایل و ریسک‌فاکتورهای آفتاب‌سوختگی
در حالت معمول، ماده‌ای به اسم ملانین از پوست در مقابل نور خورشید محافظت می‌کند. ملانین در واقع رنگدانه‌ای است که رنگ بدن افراد مختلف را مشخص می‌کند. اگر پوست مدت زمان زیادی در مقابل اشعه UV خورشید قرار بگیرد، اثر حفاظتی از بین رفته و پوست می‌سوزد.
مقداری از اشعه UV مورد نیاز که باعث سوختگی پوست می‌شود به عوامل زیر بستگی دارد:
یک) مقدار ملانین موجود در پوست: در حالت کلی، افرادی با پوست و موی روشن، ملانین کمتری دارند و ریسک آفتاب‌سوختگی در این افراد در مقایسه با افرادی با پوست و موی تیره بیشتر است. برخی افراد حتی اگر کمتر از ۱۵ دقیقه در مقابل نور خورشید قرار بگیرند، علائم آفتاب‌سوختگی را نشان می‌دهند.
دو) مکان و محلی که شخص در آن قرار دارد: افرادی که نزدیک خط استوا و یا در ارتفاعات قرار دارند، احتمال آفتاب‌سوختگی در آنان بیشتر است.
سه) برخی داروها پوست را در مقابل آفتاب‌سوختگی حساستر می‌کنند؛ از جمله داروهایی چون مسکن‌ها (ایبوپروفن)، سیپروفلوکساسین، تتراسایکلین، فورزماید، هیدروکلروتیازید و… در خصوص مصرف داروهای ذکر شده و یا داروهای دیگری که این مشکل را ایجاد می‌کنند، با پزشک یا داروساز مشورت کنید و تا حد امکان از قرارگیری در مقابل نور خورشید اجتناب کنید.
درمان آفتاب‌سوختگی
شخصی که دچار آفتاب‌سوختگی شده باید تا زمان برطرف شدن قرمزی و درد پوستی، دور از نور خورشید باشد. برخی مسکن‌ها می‌توانند در کاهش درد پوستی موثر باشند و زمانی بهترین نتیجه را دارند که در اسرع وقت و با شروع درد مصرف شوند.
در سوختگی‌های خفیفتر، کمپرس‌های سرد، لوسیون‌های بر پایه‌ی آلوئه‌ورا و لوسیون‌ها یا اسپری‌های بی‌حس‌کننده‌ی موضعی می‌توانند مفید باشند.
در سوختگی‌های شدیدتر، مراجعه به پزشک الزامی است. علائم آفتاب سوختگی شدید شامل درد شدید و تاول‌های پوستی است. در موارد خیلی شدید ممکن است تب، سردرد، گیجی، تهوع و استفراغ و تاری دید نیز مشاهده شود.
پیشگیری از آفتاب سوختگی
یک) ضد آفتاب‌ها: ماده‌ی فعال ضد آفتاب می‌تواند از مواد معدنی باشد که یک حفاظت فیزیکی ایجاد کرده و مانع از رسیدن از اشعه UV به پوست می‌شود. همچنین ماده‌ی فعال می‌تواند از مواد شیمیایی باشد که موجب جذب اشعه UV می‌شود. انواع فرمولاسیون‌های ضد آفتاب (کرم، ژل، لوسیون، اسپری) از مواد فعال متعددی تشکیل شده و ترکیبی از محافظت فیزیکی و شیمیایی ایجاد می‌کنند.
فاکتور محافظت از آفتاب (SPF) نشاندهنده‌ی این است که ضد آفتاب مورد نظر چه میزان محافظت در برابر اشعه UVB ایجاد می‌کند. مطالعات نشان می‌دهد ضد آفتابی با SPF 50 حدودا ۲۰ درصد محافظت بیشتری نسبت به ضد آفتابی با SPF 30 ایجاد می‌کند. با این حال اگر ضد آفتابی با SPF کمتر بر روی پوست قابل تحملتر است، استفاده از آن توصیه می‌شود.
ترجیح بر این است که ضد آفتابی با اثرات گسترده‌تر (اثر بر هر دو نوع اشعه‌ی UVA و UVB) استفاده شود که این فاکتور بر روی ضد آفتاب‌ها ذکر شده است.
استفاده از ضد آفتابی با SPF بالاتر نمی‌تواند باعث طولانی‌تر شدن اثر آن شود و در صورتی که شخص قرار است مدت زمان زیادی در معرض نور خورشید باشد، باید هر دو ساعت ضد آفتاب خود را مجددا استفاده کند.
ضد آفتاب میبایست ۲۰ دقیقه قبل از قرارگیری در مقابل نور خورشید استفاده شود. برای پوست صورت (که معمولا بیشتر از دیگر قسمت‌های بدن در معرض نور است) باید به اندازه دو انگشت کامل از ضد آفتاب استفاده شود. جهت محافظت از پوست لب نیز می‌توان از بالم لب‌های ضد آفتاب استفاده نمود.
دو) لباس: علاوه بر ضد آفتاب‌ها، استفاده از کلاه‌های لبه‌دار و لباس‌های آستین‌بلند توصیه می‌شود. عینک‌های آفتابی که محافظتی صد درصدی در مقابل اشعه UV ایجاد می‌کنند، می‌توانند ریسک ابتلا به کاتاراکت را کاهش دهند.
نکاتی در خصوص کودکان
از آنجا که کودکان از خطرات آفتاب‌سوختگی اطلاعی ندارند، ریسک سوختگی در آنان نسبت به بزرگسالان بیشتر است. همچنین کودکان ممکن است به نور خورشید حساستر باشند و این می‌تواند موجب آسیب بیشتری به DNA نسبت به بزرگسالان شود.
استفاده از ضد آفتاب مخصوص کودکان همواره توصیه می‌شود. این ضد آفتاب‌ها معمولا حاوی مواد فعال فیزیکی هستند که برای کودکان ایمنتر است.
ذکر این نکته ضروری است که نوزادان کمتر از شش ماه تا جای ممکن نباید در معرض نور مستقیم خورشید باشند و میبایست با استفاده از لباس‌های مناسب برای آنها حفاظت کافی ایجاد کرد.
ستون دواچی را از این صفحه دنبال کنید.
