هفت‌برکه – دکتر مینا جباری: حتما برای شما هم پیش آمده که قسمتی از داخل دهانتان را گاز گرفته باشید و تا چند روز خوردن و آشامیدن برایتان سخت شده باشد. وقتی کودکی هم دچار آفت زبانی شود، خود والدین هم چند کیلو کم می‌کنند از بس کودک اذیت می‌شود.
زخم‌های آفتی دهان به صورت ضایعات سطحی و دردناک و به صورت عودشونده ظاهر می‌شوند و می‌توانند موجب بروز ناراحتی، بخصوص در هنگام خوردن و آشامیدن شوند. در این شماره به بررسی علل ایجاد آفت دهانی و درمان‌های در دسترس می‌پردازیم.
علت بروز زخم‌های دهانی چیست؟
علت دقیق بروز آفت دهانی مشخص نیست، اما این عوامل می‌توانند زمینه‌ساز آن باشد: ۱) ژنتیک؛ ۲) آسیب‌های ناشی از گاز گرفتن قسمتی از دهان، سیگار، مسواک سفت، تحریکات شیمیایی و مصرف غذای داغ؛ ۳) حساسیت‌های غذایی (مثل حساسیت به غذاهای تند)؛ ۴) سوء تغذیه و کمبود برخی از ویتامین‌ها و مواد معدنی مثل کمبود آهن، زینک، فولات و ویتامین ب۱۲؛ ۵) استرس روحی و استرس ناشی از عوامل هورمونی مثلا در دوران قاعدگی.
نکته: آفت‌های دهانی مینور و خفیف (که علائم آن گفته خواهد شد) از سری مشکلاتی است که در سطح داروخانه و پس از مشورت با داروساز قابل درمان است. در صورتی که آفت خفیف نباشد، نیاز به ارجاع به پزشک دارید.
آفت دهان چه ویژگی‌هایی دارد؟
۱. زخم‌های آفتی خفیف به صورت تکی یا تجمع چند زخم کوچک کنار هم است. اگر تعداد این زخم‌ها زیاد بود، موارد دیگری مطرح بوده و نیاز به مراجعه به پزشک است.
۲. زخم‌های ایجاد شده در ناحیه گونه‌ها، زبان و داخل لب، به احتمال زیاد آفت خفیف هستند و زخم‌هایی که قسمت انتهایی حفره دهان را درگیر می‌کنند، نیاز به بررسی توسط پزشک دارند.
۳. اگر زخمی که در دهان ایجاد شده، بدون درد باشد، به بررسی‌های بیشتر نیاز دارد.
۴. آفت خفیف در کودکان زیر ۱۰ سال شایع نیست و در صورت بروز هرگونه زخم دهانی، باید به پزشک مراجعه شود.
با توجه به نکات گفته شده، در صورت مشاهده‌ی هر کدام از موارد زیر، باید به پزشک مراجعه شود:
۱. کودکان زیر ۱۰ سال با زخم‌های دهانی
۲. زخم‌های بزرگتر از ۱ سانتیمتر
۳. طول مدت علائم بیشتر از ۳ هفته
۴. درگیری و زخم خارج دهانی در دیگر قسمت‌های بدن، مثل درگیری چشم و نواحی تناسلی
۵. عدم بهبود زخم‌ها پس از یک هفته از شروع درمان
۶. زخم دهانی شدید که باعث کاهش وزن شده
۷. زخم دهانی در کنار راش پوستی
۸. زخم دهانی در کنار اسهال
معرفی داروهای بدون نسخه جهت درمان آفت دهانی خفیف
۱. خمیر دهانی تریامسینولون: برند تجاری ایرانی آن تریادنت است. افراد بالای ۱۲ سال می‌توانند از این دارو استفاده کنند. برای مواردی که آفت دهانی در دسترس باشد، قابل استفاده است. توصیه می‌شود تا نیم ساعت بعد از مصرف، از شستن دهان یا خوردن و آشامیدن خودداری شود.
۲. دهانشویه کلرهگزیدین: از این دهانشویه برای درمان و پیشگیری از التهاب لثه و حفظ بهداشت دهان استفاده می‌شود که بخشی از آن درمان آفت است. از عوارض آن تغییر رنگ دندان است که البته دائمی نیست. توصیه می‌شود از مصرف مداوم بیش از ۳ هفته از این دهانشویه خودداری شود.
۳. محلول میرتکس: این فرآورده گیاهی از اسانس مورد تهیه شده و در درمان آفت و تبخال قابل استفاده است. البته به شکل خمیر دهانی نیز وجود دارد. تا یک ساعت پس از مصرف دارو، باید از خوردن و آشامیدن خودداری شود. این فرآورده گیاهی در دوران بارداری و شیردهی منع مصرف دارد.
۴. محلول ایرالوکس: جهت برطرف کردن التهاب و خونریزی لثه، و همچنین زخم‌های آفتی استفاده می‌شود. در این فرآورده از عصاره خشک ریوند و سالیسیلیک اسید استفاده شده است. مصرف برای زیر ۶ سال توصیه نمی‌شود و در صورت عدم بهبودی پس از ۲ هفته، باید به پزشک مراجعه شود.
۵. دهانشویه پرسیکا: این دهانشویه جهت جلوگیری از پوسیدگی دندان، درمان آفت و جلوگیری از خونریزی لثه استفاده می‌شود. این فرآورده گیاهی حاوی مواد موثر گیاهان مسواک، نعنا و بومادران است. توصیه می‌شود تا ۲۰ دقیقه پس از استفاده، دهان شسته نشود.
۶. آفتین ژل: در این فرآورده گیاهی از عصاره ریشه شیرین‌بیان استفاده شده است. تنها یک بار بر روی آفت استفاده می‌شود و در صورت مصرف درست، استفاده از آن در دوران بارداری و شیردهی بلامانع است. آفتین ژل برای کودکان زیر ۵ سال توصیه نمی‌شود.
نکته: یک سری داروهای ترکیبی و ساختنی نیز توسط داروساز، پس از بررسی شرایط بیمار و ویژگی‌های آفت، تهیه می‌شوند.
ستون دواچی را از این صفحه دنبال کنید.
هفت‌برکه: #دَواچی نامی جدید برای یک ستون قدیمی در هفت‌برکه است. دکتر مینا جباری از چند سال پیش، زمانی که دانشجوی رشته‌ی داروسازی بود، در این ستون در مورد داروها می‌نوشت (اینجا را ببینید). حالا که او فارغ‌التحصیل شده و در انتظار شروع دوره‌ی طرحش است، فرصت بیشتری هست که از نوشته‌ها و توصیه‌هایش استفاده کنیم.
شما می‌توانید موضوعات و سوالات خودتان را در مورد داروها و مسائل دیگر حوزه‌ی بهداشت و درمان برای هفت‌برکه بفرستید یا مستقیما با دکتر مینا جباری از طریق ایمیل Minajabbari98@gmail.com مطرح کنید.