هفت‌برکه: «ساختارهای معیوب» یکی از کلیدواژه‌های حسین‌زاده، نماینده مردم جنوب فارس در مجلس شورای اسلامی، هنگام صحبت در مورد مسائل مختلف کشور است، از اقتصاد گرفته تا نقش نظارتی مجلس. او اشتباهات دولت را در زمینه‌ی مهار تورم و نرخ ارز برمی‌شمارد و برنامه‌ی دولت را نیز توضیح می‌دهد. در زمینه‌ی انرژی که در تخصص حسین‌زاده است، او روی بهینه‌سازی و سرمایه‌گذاری در تولید تاکید میکند. او همچنین اظهار میکند که از میزان اجرای نقش نظارتی مجلس روی دولت راضی نیست.
حسین حسین‌زاده، نماینده مردم جنوب فارس در مجلس شورای اسلامی، چند هفته پس از نشست خبری (گزارش در هفت‌برکه) و در اولین روزهای فروردین ۱۴۰۲، در مصاحبه‌ای چندساعته به سوالات خبرنگاران هفت‌برکه پاسخ داد. بخش اول این مصاحبه را که در مورد مسائل ملی است، در ادامه بخوانید. بخش‌های بعدی مصاحبه در مورد مسائل منطقه‌ای و محلی در روزهای آینده منتشر خواهد شد.
هفت‌برکه: با توجه به شعار سال ۱۴۰۲، «مهار تورم، رشد تولید» نگاه شما به اتفاقات پیش رو چیست؟ مجلس و دولت برای این بخش چه کاری می‌توانند بکنند؟
حسین‌زاده: بحث تورم در واقع از پایه پولی شروع می‌شود. افزایش نقدینگی در جامعه باعث می‌شود تورم به وجود بیاید. دولت و مجلس در این دو سه سال در موضع تورم بارها و بارها ورود کردند، به‌خصوص در این یک سال اخیر که هم رئیس بانک مرکزی چند بار حضور پیدا کرد و هم وزیر اقتصاد و حتی معاون اول رئیس جمهور. واقعیت مطلب این است که در بحث تورم، زمانی که نقدینگی یا ساختارهای معیوب اقتصادی در چرخه تولید کشور وجود داشته باشد، هیچ وقت انتظار نداشته باشید که تورم پایین بیاید؛ یا بهتر است بگویم باید نقدینگی بیاید پایین، چون نقدینگی باعث تورم می‌شود. یکی از راه‌های کاهش تورم این است که مولدسازی کنید و آن نقدینگی که در بازار هست، به سمت تولید برود. این اژدهای چند سرِ نقدینگی که هر از گاهی در سکه، بورس، زمین و مسکن سرک می‌کشد، دلیلش عدم هدایت آن به سمت تولید است.
یکی از دلایلی که تولید رونق نمی‌گیرد، بحث بوروکراسی سخت و پیچیده اداری است که در ایران وجود دارد. کانون تسهیل صدور مجوز کسب و کار در آن راستا تشکیل شد. مثلا شما بخواهید کارخانه‌ای بزنید، به عنوان پنجره واحد، مدارک را تحویل وزارت صمت بدهید و بعد از مدتی استهلام ۱۸گانه را جواب بدهد؛ نه این که شش کیلو پرونده دست بگیرید و در ادارات مختلف در مرکز استان و کشور بدوید. بنابراین تورم زمانی مهار می‌شود که یک سری مسائل در راس حکمرانی اقتصادی، در چرخه تولید، در چرخه بروکراسی اداری حل شود، وگرنه شرایط به همین سبک می‌ماند.
دولت با توجه به افزایش پایانه مالیاتی که انجام داده و درآمد مالیاتی و افزایش صادرات نفتی، انتظار دارد که آن بودجه‌ای که مصوب کرده تحقق پیدا کند و کسری نداشته باشد؛ و همچنین انتظار دارد که نقدینگی رشد خاصی نداشته باشد که منجر به تورم شود. این برنامه دولت است.
هفت‌برکه: شما از عملکرد یک‌ساله برای مهار تورم راضی بودید یا نه؟
حسین‌زاده: خیر. زمانی که دولت جابه‌جا شد، ارز دولتی ۴۲۰۰ تومان و ارز آزاد ۲۴ تا ۲۵ هزار تومان بود؛ یعنی اختلاف بین ارز دولتی و بازار ۲۰هزار تومان بود. اما دولت ارز دولتی ۲۳ هزار تومانی را راه انداخت و دیگر قرار نبود که اختلاف بین بازار متشکل ارزی و بازار ارز آزاد به وجود بیاید. البته تک‌نرخی نکرده بود و اختلاف قیمت همچنان وجود داشت اما قرار نبود چنین فضایی به وجود بیاید. به هر دلیلی که می‌توان عنوان کرد، این اختلاف به وجود آمد و باز هم قیمت ارز بالاتر از ۴۰هزار تومان رفت. یک مقطعی هم دولت قیمت را ۲۸هزار تومان اعلام کرد که باز هم قیمت بازار تا ۴۸ هزار تومان بالا رفت. اشتباهی که به نظر من اینجا دولت مرتکب شد این بود که بعد از جلسه‌ای که با مجلس گرفت، یک کارگروه تشکیل شد و بازار متشکل ارزی، ارز را بر پایه چهل و یکی دو تومان برد. این اشتباه فاحشی بود و همین باعث شد که آن ذهنیت بازار که اختلاف ۲۰هزار تومانی حتما باید وجود داشته باشد، دلار را تا ۶۰ هزار تومان بالا برد.
هفت‌برکه: شما راضی نیستید و البته مجلس هم واکنش نشان نداد. مثال می‌زنم: زمانی که در اردیبهشت‌ماه بحث حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی اتفاق افتاد و اقلام غذایی چند برابر شد، گفتند قیمت‌ها را مهار می‌کنیم و در شهریورماه دوباره یک مصوبه آمد که قیمت‌ها باید تثبیت شود ولی این بخش اصلا از طرف دولت اجرا نشد.
حسین‌زاده: مجلس به دولت گفت که ما ارز ۴۲۰۰ تومانی را طبق پیشنهاد شما حذف می‌کنیم و مابه‌التفاوت آن را خودتان از هر طریقی که صلاح می‌بینید به انتهای زنجیره بدهید. چون ارز ۴۲۰۰ را که ارز دولت بود، تحویل منِ تولیدکننده می‌دادند و من می‌رفتم خرید می‌کردم و می‌آمدم آن کالا را تولید می‌کردم و در بازار، حالا چه خارج و چه داخل، می‌فروختم. یعنی سوبسید ارز به ابتدای زنجیره یعنی به دست تولیدکننده می‌رسید. مجلس به دولت گفت که ارز ۴۲۰۰ را شما آزاد کن و ما به شما اجازه می‌دهیم که مابه‌التفاوت آن را با ارز ۱۸هزار تومانی در بازار، بدهی به انتهای زنجیره، یعنی به مصرف‌کننده نهایی. مثلا در مورد آرد، با همین روش که یارانه آرد را برداشتند و گفتند به جای این که ما نان هزار تومانی را کنیم دو هزار یا سه هزار تومان، مابه‌التفاوت را می‌دهیم به نانوادار؛ یعنی همان آرد و همان نانوادار، ولی قیمت هم همان قیمت قدیم. یعنی یارانه به انتهای زنجیره تعلق گرفت و چیزی حدود چهار یا پنج هزار تن در روز الان دارد صرفه‌جویی می‌شود یا بهتر است بگوییم هدر نمی‌رود. البته سامانه عیب‌های زیادی دارد. ارز هم چنین چیزی بود که متاسفانه در فضای اجرا، درست نیامد.
هفت‌برکه: در حوزه تخصص شما که بحث انرژی و نفت و گاز است، بحثی را چند بار تکرار کرده بودید که در حوزه نفت و گاز و انرژی و برق، سرمایه‌گذاری به حد کافی نیست و از آینده نگرانی داشتید. آیا الان سرمایه‌گذاری انجام می‌شود و یا هنوز همچنان همین نگرانی وجود دارد؟
حسین‌زاده: من این را در قالب ناترازی گاز بیان می‌کنم. ببینید، شما دو روش صرفه‌جویی در حوزه انرژی یعنی آب و برق و پنج فراورده اصلی نفت دارید: یک، افزایش تولید برق، بنزین و گازوییل؛ و دو، صرفه‌جویی در حوزه مصرف یا بهینه‌سازی. واقعیت این است که امروزه در مارکتینگ انرژی، هر دلار سرمایه‌گذاری در حوزه بهینه‌سازی معادل هفت تا ده دلار سرمایه‌گذاری در حوزه تولید است. یعنی اینقدر می‌شود در حوزه بهینه‌سازی کار کرد. در این حوزه هم مباحث مختلفی وجود دارد، از مبحث بخاری و شوفاژ موتورخانه‌ها گرفته تا همین مصرف خودروها و نیروگاه‌ها. واقعیت این است که چیزی حدود شصت درصد اتلاف انرژی در دو وزارت‌خانه نفت و نیرو اتفاق افتاده است. بگذارید اینطوری بگویم که شدت مصرف انرژی در ایران فوق‌العاده بالاتر از دنیا است. وقتی بیست یا سی درصد از استاندارد جهانی بالاتر می‌روید، عملا از کلمه «اکسترا» استفاده می‌شود؛ ولی الان مصرف ما پنج و نیم برابر مصرف اروپا است!
هفت‌برکه: چون خودمان تامین‌کننده اصلی گاز هستیم، طبیعی است که چند برابر باشد.
حسین‌زاده: این هم ایراد دارد. هیچ جای دنیا گاز به درون خانه‌های مردم نرفته است. یعنی هر جای دنیا، باید گاز را بدهید به نیروگاه تا برق تولید کند. هزینه برق کمتر است، در دسترس‌تر است و مصرف آن هم راحت‌تر است. همه جای دنیا این طور است ولی ما آمدیم سراسر ایران را گازکشی کردیم و افتخار هم می‌کنیم. گاز مثل بمب متحرک الان در سراسر ایران هست و این چیز اجتناب‌ناپذیری است.
در کشور ایران، الان شدت مصرف انرژی بالاست. کشور ایران تقریبا از لحاظ جمعیتی با ترکیه یکی است. جی‌دی‌پی کشور ترکیه ۹۵۰ میلیارد دلار است، اما جی‌دی‌پی کشور ما ۴۴۰ میلیارد دلار. یعنی ترکیه به ازای هر دلار درآمد یا تولید برای کشورش، ۱.۱ بشکه نفت را فروش و هزینه میکند؛ اما ما به ازای هر دلار درآمد، ۴.۴ بشکه مصرف می‌کنیم. حالا استاندارد دنیا چقدر است؟ ۱.۲۶ بشکه؛ یعنی ترکیه از استاندارد دنیا هم کمتر است. این نشان می‌دهد مصرف انرژی ما به شدت بالاست. پس یا باید در این حوزه سرمایه‌گذاری انجام دهیم و یا در حوزه تولید.
در حوزه تولید، بنا به ظرفیتی که ایران دارد، سرمایه‌گذاری خیلی خوبی انجام شده است. یک قرارداد به مبلغ بیش از ۱۶ یا ۱۷ میلیارد دلار در حوزه‌های مخلف بسته شده و کار می‌کنند. بعضی‌ها خیلی زود شروع به کار می‌کنند. اما من اعتقاد دارم که با توجه به این که در بنزین و گازوییل، افزایش مصرف سالیانه بین چهار تا شش درصد داریم، این روش افزایش تولید و افزایش مصرف برای ایران جواب نمی‌دهد. ناگزیر هستیم که به سمت بهینه‌سازی برویم.
حتی باید به سمت ذخیره‌سازی گاز در کشور برویم. امروزه کشورهایی که گازخیر هستند، باید حداقل ۱۰ درصد به اندازه کل مصرفشان، مخصوصا در پیک زمستانه، ذخیره‌ی گاز داشته باشند. اما ذخیره گاز ما فقط ۱،۷ درصد است. در کشورهای اروپایی و آمریکایی این ذخیره بالای ۱۵ تا ۱۶ درصد است. یکی از دلایلی که من در مصاحبه با خبرگزاری خارجی گفتم بعید می‌دانم زمستان اروپا سخت باشد، این بود. چون آمریکا با این که بزرگترین واردکننده است، اینقدر ذخایر استراتژیکش را پر کرده که به محض این که جنگ اتفاق افتاد و تمام کشورهای اروپایی از بعد انرژی از روسیه منفک شدند، آمریکا این ذخایر استراتژیک را روانه اروپا کرد. اگر دقت کرده باشید، گاز در مقطعی در زمستان نسبت به حالت عادی ارزانتر بود.
طرح‌های بهینه‌سازی زیادی در کشور انجام گرفته است. یکی از بزرگترین طرح‌ها، بحث سی‌ان‌جی کردن خودروها بود که زمان آقای احمدی‌نژاد در قالب هدفمندی یارانه‌ها انجام گرفت. البته کامل انجام نشد، ولی ۲۵۰۰ جایگاه سی‌ان‌جی در کشور راه‌اندازی شد.
هفت‌برکه: یک از مهم‌ترین شاخصه‌های بهینه‌سازی، به‌روز شدن قیمت انرژی است که به دلایل اجتماعی و سیاسی انجام نمی‌شود. مثلا سیاست افزایش قیمت بنزین انجام نمی‌شود و حتی تغییرات در سهمیه‌بندی هم همیشه گیر میکند. آیا در این بخش کمیسیون انرژی برنامه‌ای دارد یا نه؟ یا فراتر از اختیارات شماست؟
حسین‌زاده: نه، در اختیار کمیسیون انرژی در مجلس است. بحث سهمیه‌بندی بنزین و تغییرات قیمت بنزین از اختیارات مجلس است. امسال با کمک بقیه نمایندگان طرحی به مجلس می‌آوریم. با دکتر قالیباف و وزیر صمت و مدیر عامل سایپا هم دیدار کردیم در این راستا. در کشور ما ۲۲ میلیون خودرو وجود دارد که از این میان، دو و نیم میلیون خوردو فرسوده است. حدود ده میلیون هم موتورسیکلت وجود دارد. طرح این است که در پنج فاز در پنج تا ۱۰ سال بر اساس ظرفیتی که کشور خودمان دارد، چه از خارج وارد کنیم و چه خود ایران خودرو و سایپا تولید کنند (چون ایران خودرو و سایپا می‌توانند ماشین‌های جدیدشان را ای‌پی‌جی کنند و شاید در سال بتوانند یک میلیون تولید کنند) و این خودروهای فرسوده را از چرخه خارج کنیم و با خودروهای هیبریدی و برقی جایگزین کنیم. آن موقع بنزین را می‌توانی برسانی به لیتری ۴۰ هزار تومان و مابه‌التفاوت سه هزار تا ۴۰ هزار تومان را بدهی به مردم که خوردو هیبریدی دولتی خرید کنند. آن موقع قیمت بنزین را می‌توان یک دلار کرد، چون آن موقع مصرفی ندارید.
هفت‌برکه: الان بحث این است که ما ظرفیت تولید برقمان هم پایین است! وقی برق یا گاز کم می‌آید، اولین جایی قطع می‌کنند، خود جایگاه سی‌ان‌جی است. آیا این اطمینان برای بازار وجود دارد که بتوان تامین کرد؟
حسین‌زاده: الان ما از بُعد برق و گاز هیچ مشکلی نداریم. همین الان کل مصرف دو-سه هزار جایگاه سی‌ان‌جی، ۲۵ میلیون متر مکعب در روز است که تا بشود یک میلیارد متر مکعب، زیاد عدد بزرگی نیست. مشکل بیشتر تداخل در مشکلات بین دستگاهی است. الان برای پتروشیمی، مجوز را وزارت صمت می‌دهد، راه‌اندازی هم می‌دهد، اما خوراک و خروجی‌اش با وزارت نفت است و همیشه این تناقض برای اساسنامه و صادرات و … وجود دارد. به هر حال طرح‌های اینچنینی اگر در حوزه انرژی به صورت کلان اتفاق بیافتد، هم مردم در بحث خودرو رضایت‌مند می‌شوند و هم این که در بحث انرژی مساله حل می‌شود.
یک بحث دیگر در حوزه انرژی، راندمان پایین نیروگاه‌هایمان است میانگین بازدهی نیروگاه‌هایمان ۳۷ درصد است و ممکن پایین‌تر هم باشد. این اتلاف انرژی زیادی است؛ حالا جاهای دیگر بماند، مثل قاچاق سوخت و مسائل دیگر. هفتاد درصد گاز کشور در عسلویه تولید می‌شود که پنجاه درصد سبد انرژی کشور است. اما این هفتاد درصد الان به افت تولید رسیده و اگر حداقل ۳۰ تا ۵۰ میلیارد دلار به عسلویه تزریق نکنیم، در سال ۱۴۰۴ به واردکننده‌ی گاز تبدیل می‌شویم در حالی که چیزی حدود ۱۸ درصد ذخایر گاز دنیا مال ماست. بنابراین باید در حوزه سرمایه‌گذاری یا افزایش تولید گاز پارس جنوبی، یک وحدت رویه و یک وفاق ملی به وجود بیاید در تمام حوزه‌ها؛ از جمله در بهینه‌سازی. مثلا در بهینه‌سازی ساختمان، از جمله موتورخانه‌ها و ادارات و … بعضی روزها در زمستان، مصرف خانگی و تجاری و اداری ۷۰۰ میلیون متر مکعب در روز بود. حالا تولید چقدر بود؟ ۸۵۰ میلیون متر مکعب. این رقم خیلی بالایی است، یعنی نزدیک به ۹۰ درصد.
هفت‌برکه: زمانی که شما به مجلس رفتید، یکی از توقعات این بود که در ارائه طرح‌ها و بحث‌های ملی کمی فعال‌تر باشید. آیا در این مدت طرحی بوده که از طرف شما ارائه شده باشد؟
حسین‌زاده: ارائه طرح در مجلس به گروهی که کمیسیون و کمیته هستند ربط دارد. در ارائه‌ی هر طرح حداقل ۱۵ نفر دخالت دارند. ممکن است یک نفر ارائه‌دهنده طرح باشد، ولی عملا یک کار جمعی است.
الان طرح مانع‌زدایی از توسعه صنعت برق را به صورت گروهی تهیه کرده‌ایم که ۹۰ ماده دارد و باعث می‌شود دیگر دسته‌بندی مناطق گرمسیری ۱ و ۲ مطرح نباشد و جاهایی مثل جنوب کشور در فصل تابستان به برق بیشتر نیاز دارد، رعایت می‌شود. همچنین با دادن تسهیلات و تخفیف مالیات، سرمایه‌گذار را تشویق میکند که در حوزه نیروگاه‌سازی فعالیت کند. طرح بسیار خوب بعد، طرح تنفس خوراک پالایشگاه‌هاست.
طرح دیگری که دادیم، طرح حمایت از خیرین در حوزه سلامت به مانند خیرین حوزه مدرسه‌ساز بود که با توجه به فعل و انفعالات و کاهش درآمد دولت و افزایش بار مالی، این طرح رای نیاورد اما تخفیف‌هایی قائل شدند. در بحث بهزیستی و کمیته امداد و مدارس که آب و برق و گاز و تلفن کاملا مجانی شده، بخشی از اثرگذاری من بود.
در طرح جهش تولید مسکن، من ارتباط و کمک بسیار نزدیکی با کمیسیون عمران به ویژه در حوزه تهاتر داشتم. هر موقع در حوزه مسکن و جاده‌سازی در قالب تهاتر پروژه‌ای انجام می‌شود، بنده به عنوان رئیس کمیته نفت همکاری بسیار نزدیکی دارم، از جمله همین ریل شیراز–بوشهر که روال کار اجرایی آن جلو می‌رود و یا اتوبان اصفهان- تهران که کارهای پایانی‌اش انجام می‌شود.
هفت‌برکه: سال آینده که سال آخر کمیسیون است، چه نقشی برای خودتان می‌بینید؟
حسین‌زاده: به احتمال زیاد من اصلا به هیات رییسه نروم چون در هیات رئیسه باید خیلی وقت بگذاری برای کارهای ملی و سفرهای داخلی و خارجی. احتمالا به بحث توسعه برنامه هفتم کمک بدهم و یا به کمیسیون تلفیق بودجه بحث جذب بودجه است بروم؛ چون عرف است که کسی که هیات رئیسه است، معمولا در تلفیق و یا در برنامه هفتم نمی‌رود.
هفت‌برکه: به عنوان رئیس کمیته نفت همچنان هستید؟
حسین‌زاده: بله. شاید.
هفت‌برکه: قبلا هم گفته‌اید که از نقش نظارتی مجلس روی دولت خیلی راضی نیستید. در این باره توضیح دهید. از آنجا که خودتان یک حلقه ارتباط بین مجلس و دولت هستید، ارتباط مجلس و دولت را چطور می‌بینید؟
حسین‌زاده: من اعتقاد کلی دارم که این ۱۵ تا ۱۶ هزار قانونی که در کشور وجود دارد، نیاز به بازنگری دارد. سری قوانین متعلق به حتی بیش از ۵۰ سال است که نیاز است بازنگری شود. یک سری از قوانین هم اجرا نمی‌شود، مثلا قانون مالیات بر خانه‌های خالی. خیلی از قوانین مدنی شهرداری‌ها و مسائلی از این دست ممکن است اجرا نشود.
ما اعتقاد داریم که ایران باید دو پارلمان داشته باشد، یک پارلمان ملی و یک پارلمان محلی. کار پارلمان ملی، قانون‌گذاری و نظارت باشد، و کار پارلمان محلی، همان چیزی که الان نماینده‌ها دارند انجام می‌دهند یعنی کار در حوزه‌ی منطقه‌ای و کارهایی که در سطح محلی وجود دارد. شوراها قرار بود چنین نقشی را ایفا کند. جالب است بدانیم در دنیا ممکن است اعضای پارلمان محلی، اعضای پارلمان ملی را نشناسند و نحوه‌ی انتخاب آنها متفاوت است. اصلا اصل شفافیت همین است که اگر حزب کارگر انگلیس نماینده می‌فرستد و اسپانسر می‌شود، در دنیا برای عضو پارلمان شدن باید حق اولیه بدهی. طرف اسپانسرش اگر آن حزب می‌شد، بعد می‌رود و در مجلس می‌نشیند، رای طوری صادر میکند که منافع حزبش را تامین کند. شفافیت یعنی این. پس وقتی این ساختارها معیوب است، باعث می‌شود مجلس هم از بعد نظارتی درست عمل نکند. بله شما ابزار نظارتی و تذکر، تحقیق و تفحص، سوال، استیضاح را دارید. من هم بارها از سوال و تذکر استفاده کردم.
