محمد خواجه‌پور – مدیر رسانههای هفت‌برکه: خبرهای حوادث و خبرهای تلخ، بر خلاف تصور تعدادی از مخاطبان، یکی از سخت و جانکاه‌ترین بخش‌های کار رسانه‌ای است. این خبرها همان‌قدر که کلیک‌خور بالایی دارند، فحش‌خور بالایی هم دارند.
در روزهای گذشته چند رویداد تلخ در شهر گراش رخ داد که واکنش‌های زیادی را در پی داشته است. هر از گاهی تراکم این‌گونه اخبار باعث می‌شود که مخاطبان به دنبال گمانه‌زنی در مورد دلیل آن بروند یا با خشم یا شوخی به آن واکنش نشان دهند.
در این یادداشت کوتاه سعی می‌کنم با مرور چند نکته، نشان دهم که به دلایلی رسانه‌ها مجبور به پوشش این خبرها هستند.
۱- رسانه‌ها همانند شاخک‌های جامعه مجبور به رصد جنبه‌های مختلف جامعه هستند. این بخشی از مسئولیت و دلیل وجود آن‌هاست. در برخی از موارد که شاید مساله خصوصی باشد نیز به دلیل جنبه‌ی عمومیِ موضوع، پوشش این خبرها الزامی است تا در مجموع تصویری جامع‌تر از موضوع داده شود. مثلا در مورد قتل، همان‌گونه که دادستان گذشته از خصوصی یا عمومی بودن از نظر حقوقی موضوع را بررسی می‌کند، رسانه نیز از جنبه‌ی عمومی به موضوع می‌پردازد.
۲- در روزگاری که ما زندگی می‌کنیم، وجود شبکه‌های اجتماعی گسترده و افزایش ارتباطات باعث شده است که سرعت انتشار اخبار به شدت افزایش پیدا کند و از طرف دیگر فضا برای ایجاد شایعات، خبرهای غیر دقیق و حتی خبرهای ساختگی آماده شود. در این میان، وظیفه‌ی رسانههای رسمی است که با انتشار خبرهای دقیق و صحیح از رفتن خبرها به سمت شایعات پیشگیری کنند. هر چند افراد صاحب قدرت و یا خانواده‌های آسیب‌دیده برای جلوگیری از انتشار اخبار تلاش می‌کنند اما در عصر اینستاگرام و واتساپ، خبر خیلی سریع‌تر از باد در شبکه‌های مجازی می‌پیچد.
۳- رسانه‌ها برای انتشار اخبار معیاری به نام «ارزش‌های خبری» دارند. ارزش‌های خبری با ارزش‌های اخلاقی به کلی متفاوت است و درجه‌ی اهمیت خبر برای انتشار را نشان می‌دهد. خبر حوادث به خاطر داشتن ارزش‌های خبری «درگیری»، «دربرگیری»، «تازگی»، «عجیب و استثنایی» بودن معمولا در رده‌ی خبرهای با ارزش خبری بالا قرار می‌گیرند که رسانه‌ها با توجه به این استاندارد، ملزم به انتشار آنها هستند.
۴- مخاطبان در تمام دنیا به خبرهای حوادث بازخورد بیشتر و شدیدتری می‌دهند و همین مساله باعث می‌شود که این خبرها بیشتر دیده شوند. این موضوع الزاما به معنی توجه بیشتر رسانه‌ها به این اخبار نیست.
مثلا در ۱۱ سال فعالیت سایت گریشنا، تعداد ۱۱۳۶۹ خبر منتشر شده است که از این تعداد، ۳۲۵ مورد خبر حوادث بوده است. یعنی تنها ۳ درصد خبرهای ما خبرهای حوادث بوده است و در هر ماه فقط دو خبر مربوط به حوادث منتشر شده است؛ با این وجود، این خبرها بازتاب گسترده‌ای دارد و یکی از دردسرهای همیشگی ما کنترل این بازتاب‌ها حتی در مورد اخباری است که به دلایلی منتشر نکرده‌ایم.
در مورد حوادث ترافیکی، برای جلوگیری از افزایش خبرهای منفی، خبرهای تصادف‌های جرحی را منتشر نمی‌کنیم و صرفا تصادف‌هایی که متاسفانه منجر به فوت می‌شود یا نکته‌ی خاصی از نظر اطلاع‌رسانی دارد، منتشر می‌شود.
۵- رسانه‌ها برای انتشار اخبار حوادث دارای استانداردهای عمومی و داخلی هستند که هدف آن حفظ حریم خصوصی افراد و کنترل آسیب‌های اجتماعی، در کنار عمل به مسئولیت و وظیفه عمومی‌شان است. مواردی مانند منتشر نکردن برخی جزییات و تصاویر، نحوه‌ی نام بردن از افراد و اماکن، بر این اساس تعیین می‌شود. البته برخی از رسانه‌ها هم ممکن است به استانداردها پای‌بند یا با آنها آشنا نباشند و در نهایت باعث آسیب به اعتماد عمومی و کلیت فضای رسانه‌ای شوند.
۶- کار خبری با فوریت عجین است و به همین دلیل هیچ رسانه‌ای نمی‌تواند مدعی باشد که از خطا و اشتباه مصون است. برای کاهش این خطاها، روش‌های مختلفی مانند انتشار خبر تکمیلی، ارسال جوابیه و شکایت مطبوعاتی وجود دارد تا رسانه‌ها پاسخگوی اشتباه و لغزش‌های خود باشند. تلاش ما این بوده که با کار حرفه‌ای، این موارد را کاهش دهیم.
۷- در مورد خبرهای حوادث، همیشه سعی کرده‌ایم در کنار خود خبر، نکته‌ای آموزشی را قرار دهیم و یا بعد از انتشار با نوشتن یادداشت یا مطالب تکمیلی، به جنبه‌های تخصصی موضوع هم توجه کنیم. مثلا در خبرهای تصادف حتما به موضوعاتی مانند استفاده از کلاه ایمنی، ایمن‌سازی جاده‌ها و … برای کاهش حوادث تاکید داریم تا از هیجان خبری حوادث بتوان برای آگاه‌سازی شهروندان نیز استفاده کرد.
از خودتان در برابر خبرهای منفی حفاظت کنید
ما در هفت‌برکه سعی می‌کنیم با انتشار مطالب فرهنگی، هنری، سرگرمی و طنز، یک رژیم خبری مناسب برای همشهریان فراهم کنیم اما شما هم می‌توانید با رعایت چند نکته، خود را در برابر اخبار منفی محافظت کنید.
الف. از انتشار و بازنشر خبرهای منفی و حوادث به‌ویژه از منابع غیر معتبر خودداری کنید. خبرها را می‌توانید با رسانههای محلی و یا منابع رسمی چک کنید. یکی از دلایلی که رسانههای رسمی مجبور به انتشار یک خبر می‌شوند، پیشگیری یا متوقف کردن شایعات است. شما قطع‌کننده‌ی حلقه شایعات باشید.
ب. در شبکه‌های اجتماعی به ویژه اینستاگرام، هر چه شما بیشتر به خبری واکنش نشان دهید، از این نمونه اخبار بیشتر برای شما نمایش داده می‌شود. به همین خاطر سعی کنید در خبرهای منفی از لایک کردن، گذاشتن کامنت و اشتراک‌گذاری خودداری کنید تا الگوریتم برنامه نیز کمتر این گونه اخبار را برای شما نمایش دهد. اگر خبر منفی را هم دیدید، بهترین کار این است که از کنار آن بگذرید.
پ. به اخطارهای رسانه‌ای توجه کنید. بیشتر رسانه‌ها خبرهای ناخوشایندی را که دارای خشونت یا جنبه‌های آزاردهنده هستند، با گذاشتن هشتگ یا استفاده از علائم و اخطارها متمایز می‌کنند. برای سلامت روان خودتان به این موارد توجه کنید.
ت. ارتباطات و مصرف رسانه‌ای ما با سرعت عجیبی در حال افزایش است. همانند غذا خوردن، در مصرف رسانه‌ها و دریافت اخبار هم رژیم خاص خودتان را داشته باشید. رژیم رسانه‌ای شامل هم کمتر مصرف کردن و هم مفید مصرف کردن است. می‌توانید با چیزهایی مانند مطالعه کتاب یا دیدارهای حضوری، این رژیم را تنظیم کنید.
