هفت‌برکه – شیدا شرقی: در ماه‌‌های اخیر حضور زباله‌گردها و متکدیان در گراش بیشتر از قبل به چشم می‌خورد. کودکانی با کیسه‌های آویزان بر دوش در نقاط مختلف شهر دیده می‌شوند که گاه در حال زباله‌گردی و گاه در حال درخواست کمک از مردم هستند. در مقابل داروخانه‌های سطح شهر نیز زنانی دیده می‌شوند که اغلب با کودکان خود تا پاسی از شب نشسته‌اند. بسیاری از کسبه گراش نیز از دست مراجعه مکرر متکدیان ذله شده‌اند. اما چه نهادی مسئول ساماندهی، جمع‌آوری و برخورد با این افراد است؟
۱۳ سازمان و نهاد مختلف در ساماندهی متکدیان نقش دارند و این باعث شده است که عملا مسئول پیگیری این موضوع مشخص نباشد. برای پیگیری موضوع به سراغ ادارات مختلف رفتیم.
نیروی انتظامی: اگر گزارش کنند اقدام می‌کنیم
علی بیضایی، مسئول کمیسیون اجتماعی شورای شهر گراش، نخستین کسی است که پاسخگوی هفت‌برکه است. او به قانون استناد می‌کند و می‌گوید: «برای جمع‌آوری این افراد ۱۳ دستگاه نقش دارد. ماده ۷۱۲ و ۷۱۳ قانون مجازات اسلامی می‌گوید که متکدی‌گری جرم و یک ناهنجاری اجتماعی است. در ماده ۷۱۲ آمده است که هر کسی تکدی و کلاشی را پیشه خود قرار دهد و امرار معاش کند، به حبس یک تا سه ماه محکوم شود. یا حتی اگر توان مالی دارد و باز گدایی می‌کند باید اموالش مصادره شود. قانون ۷۱۳ می‌گوید هر کسی طفل صغیر یا رشیدی را برای تکدی‌گری مورد استفاده قرار دهد از سه ماه تا دو سال حبس دارد.»
از سرهنگ کرامت کریمی، فرمانده نیروی انتظامی شهرستان گراش، نیز خواستیم در مورد برخورد پلیس با متکدیان گزارش بدهد. سرهنگ کریمی در پاسخی کوتاه گفت: «مسئول مستقیم پیگیری و برخورد با این افراد نیروی انتظامی نیست ولی اگر گزارشی به ما داده شود سریعا اقدام و جمع‌آوری می‌کنیم.»
علی بیضایی با اشاره به تاثیر حضور متکدیان در فضای اجتماعی شهر گفت: «در بحث متکدیان، اعتراضات زیادی است و در فضای مجازی هم موارد زیادی مطرح می‌شود. طبق گزارش‌ها مردمی افرادی ناشناس تعداد زیادی از این متکدیان را با خودروهای شخصی اول صبح وارد گراش و آخر شب هم جمع‌آوری می‌کنند. متکدیان در جاهای مختلف کشور دیده می‌شود و گراش هم مستثنا نیست. حضور این افراد چهره شهر را نازیبا کرده است. مردم گراش هم مردم سخاوتمندی هستند ولی باید قبول کنیم که این‌ها صنعت راه اندخته‌اند و نباید به آنها کمک کرد.»
بهزیستی: شهرداری متولی اصلی جمع‌آوری متکدیان است
حلیمه خاتون ملکی، سرپرست اداره بهزیستی شهرستان گراش، گفت: «متولی اصلی جمع‌آوری متکدیان شهرداری هر شهر می‌باشد. برای شهرهایی که بالای ۲۰۰ هزار نفر جمعیت دارند شهرداری با مدیریت فرمانداری با راه‌اندازی اردوگاه، این افراد را جمع‌آوری و در این اردوگاه نگه‌داری می‌کند. سپس متناسب با شرایط و مشکل هر کدام، آنها را به ارگان‌های خدماتی مرتبط ارجاع می‌نماید. جمعیت گراش زیر ۲۰۰ هزار نفر می‌باشد، به همین دلیل شرایط تاسیس اردوگاه را ندارد.»
سرپرست اداره بهزیستی شهرستان گراش با اشاره به اینکه تعداد کودکان کار در سال‌های اخیر افزایش چشم‌گیری داشته افزود: «نمی‌‌توان تفکیکی بین زباله‌گرد بودن، معتادان متجاهر و متکدیان قائل شد. آنقدر در هم تنیده‌اند که قابل تشخیص نیست. کودکان کار در گراش طی سال‌های اخیر بسیار بیشتر شده است و اکثریت آنان غیر ایرانی و اتباع کشور افغانستان می‌باشند. متولی ساماندهی کودکان کار و خیابانی ادارات متعددی از قبیل شهرداری، نیروی انتظامی، بهزیستی، دادگستری، اداره کار و کمیته امداد می‌باشند که با مدیریت و هماهنگی فرمانداری باید برنامه‌ریزی‌ها و اقدامات لازم در این خصوص را انجام دهند. در حال حاضر آمار و اطلاعات دقیقی در خصوص کودکان کار شهرستان وجود ندارد؛ به همین دلیل با هدف برنامه‌ریزی دقیق و ساماندهی کودکان کار طی مصوبه جلسه بهمن‌ماه کمیته فرهنگی پیشگیری شورای هماهنگی مبارزه با مواد مخدر شهرستان، فرمی جهت جمع‌آوری اطلاعات این کودکان از سوی بهزیستی تهیه و به ادارات مربوطه از قبیل شهرداری، نیروی انتظامی، سپاه، اداره کار و … ارسال گردید و مقرر شد که در بازه‌های زمانی مشخص فرم‌های تکمیل شده جهت پیگیری‌های بعدی به اداره بهزیستی ارسال شود که تاکنون هیچ فرمی به این اداره ارجاع داده نشده است.»
برای این گزارش خبرنگار هفت‌برکه پیگیر اقدامات شهرداری هم بود ولی پاسخ به این سوالات بی نتیجه ماند. معتادان زباله‌گرد و بی‌خانمان گاهی دست به تخریب اموال شهری و سرقت هم می‌زنند، با اینکه طبق گفته بهزیستی متولی اصلی جمع‌آوری این افراد شهرداری گراش است ولی باز هم گزارشی از اقدام شهرداری در این مورد منتشر نشده است.
فرمانداری باید ارگان‌ها را با هم هماهنگ کند
ملکی در صحبت‌های پایانی خود به اورژانس اجتماعی هم اشاره می‌کند: «موضوع کودکان کار مربوط به یک ارگان نیست و چندین ارگان نقش دارند. اگر اورژانس اجتماعی و گشت شهری داشتیم راحت‌تر می‌شد شناسایی و اقدام کرد ولی بهزیستی در حال حاضر فاقد اورژانس اجتماعی و گشت داخل شهری است. دفتر امور اجتماعی فرمانداری مسئولیت ایجاد هماهنگی، نظارت و مدیریت بر روند فعالیت‌های حوزه پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی شهرستان را بر عهده دارد.»
یکی از وظایف فرمانداری ایجاد مدیریت بین نهادهای متولی است. قاسم فرسوده، معاون سیاسی، امنیتی شهرستان گراش که پاسخگوی ماست، صحبت در این مورد را به آینده موکول کرد و گفت: «برنامه‌هایی در دست اقدام است که به زودی اطلاع‌رسانی می‌کنیم. ما روزانه پیگیر این معضلات هستیم، تکدی‌گری، زباله‌گردها و برخورد با اتباع بیگانه بدون مجوز در شهرستان گراش از معضلاتی است که بارها در جلسات مطرح شده و روزانه با استانداری در ارتباط هستیم و ان شاالله به زودی با این افراد برخورد جدی می‌شود.»
نقش مردم در کاهش این معضلات چیست؟
پیگیری ما برای مسئول اداری این موضوع به جایی نرسید؛ اما شاید اقدامات کوچک ما بتواند از سهمگین شدن این موج بکاهد. به نظر می‌رسد به دلیل ابهام‌های قانونی متولی اصلی این موضوع مشخص نیست یا اقدام عملی در مورد ساماندهی این افراد انجام نمی‌شود.
محمد خواجه‌پور، مدیر رسانه‌های هفت‌برکه، در مورد ساماندهی متکدیان معتقد است: «در این مورد هم امید زیادی به اقدام فوری سازمان‌های دولتی نیست. مراکز زیاد خیریه و روحیه نیک‌اندیشی مردم باعث می‌شود که افراد زیادی حتی از خارج گراش برای طلب کمک یا تکدی‌گری در گراش حضور داشته باشند. خیلی از این درخواست‌ها در فضای مجازی هم برای ما ارسال می‌شود. در این موارد روال ما این است که افراد را به نهادهایی مانند کمیته امداد و موسسات خیریه رسمی مانند عنیبه و امام علی(ع) معرفی می‌کنیم. هم از موازی‌کاری جلوگیری می‌شود و هم مطمئن هستیم کمک‌ها به دست افراد نیازمند می‌رسد. به نظرم این رویه بین شهروندان هم ترویج شود که از کمک مستقیم خودداری کنند و کمک‌ها از طریق نهادی خیریه رسمی باشد.»
در کنار مسئولیت‌هایی که بر عهده نهادهای مختلف در برخورد با متکدیان است، مردم هم نقش مهمی در کاهش زباله‌گردها و متکدیان در سطح شهر دارند، یکی از پیشنهادهایی که ممکن است کمی از این آسیب‌ها بکاهد، تفکیک زباله در منزل است. حتی این موضوع تفکیک می‌تواند در مغازه‌های سطح شهر هم اتفاق بیفتد. اگر با فرهنگ‌سازی و اطلاع‌رسانی زباله‌ها تفکیک و چیزی برای عرضه و جمع‌آوری از جمله کارتن، پلاستیک و قوطی‌های فلزی در سطل‌های بزرگ و درب منازل به این افراد وجود نداشته باشد، می‌تواند در کمرنگ کردن این مشکل موثر باشد.
موضوع دیگر ترحم و دلسوزی بی‌مورد شهروندان است. همه ما با این اقدامات می‌توانیم نقش کوچکی در کاهش تعداد زباله‌گردها و متکدیان داشته باشیم. این موضوع جنبه‌های مختلفی دارد که در این گزارش فقط به گوشه‌ای از آن اشاره کردیم.
عده‌ای بر این باور هستند که این افراد توسط باندهایی به گراش فرستاده می‌شوند و این باندها روزانه با ماشین‌‌های شخصی زنان و کودکان را وارد گراش می‌کنند و در پایان شب نیز اقدام به جمع‌آوری می‌کنند، باید دید مسئولین شهرستان برای مقابله با این معضل قدیمی چه برنامه‌ای دارند؟ شما هم اگر تجربه‌ای از رودرو شدن با این افراد دارید برای ما بنویسید.