هفت‌برکه: ۱۳ سال پیش طرح ۵ خط مینی‌بوس شهری در گراش اجرا شد. تجربه‌ای که چندان طول کشید و بعد از یک سال به یک خط رسید و سرانجام خط ۵ نیز متوقف شد. هر وقت خبر گران شدن تاکسی تلفنی‌ها منتشر می‌شود یک بار دیگر درخواست راه‌اندازی مینی‌بوس‌های شهری نیز از گوشه و کنار شنیده می‌شود.
در ماه نخست راه‌اندازی مینی‌بوس‌های شهر گزارشی در صحبت‌نو ویژه گراش منتشر کردیم که شهروندان در مورد موضوعاتی مانند تاثیر این مینی‌بوس‌ها برا تاکسی تلفنی‌ها، طراحی خطوط، ضرورت ایستگاه و … صحبت کرده بودند. اکنون بعد از ۱۳ سال و پایان عمر مینی‌بوس‌های شهری بهتر می‌توان درباره این طرح قضاوت کرد.
تحریریه بانوان- الهام زاهدی و حبیبه بخشی: از ۲۵ مهرماه ۱۳۸۷ که خطوط مینی‌بوس‌رانی گراش با ۵ خط آغاز به کار کرد. استقبال مردم بیش از حد انتظار بود. هر چند روزهای زیادی از به راه افتادن آنها نمی‌گذرد ولی بیشتر مردم نگاه مثبتی دارند و معتقدند مینی‌بوس‌ها توانسته‌اند به رفت و آمد شهروندان کمک کند. همان طور که پیش‌بینی می‌شد استقبال خانم‌ها برای استفاده از وسایل نقلیه عمومی بیشتر بود.
نبودن ایستگاه مشکل اصلی مسافران
بودن یک ایستگاه بین راهی برای مینی‌بوس‌ها اولین مساله‌ای بود که توسط مسافران مطرح شد. دختر خانم دبیرستانی نظرش این بود که؛ «زدن ایستگاه مناسب‌تر است چون این اینجوری معلوم می‌شه که در چه جایی افراد منتظر سرویس بمونند و اگر هم هر سرویس مختص یک محله و یا مسیر خاصی نباشه خیلی بهتره چون دیگه مجبور نیستیم منتظر خط واحد آن محله یا مسیر مشخص شده باشیم» در صورتی که دختر خانم دیگری که در پیش‌دانشگاهی درس می‌خواند معتقد بود؛ «عدم ایستگاه در سطح شهر راحتر است چون در هر نقاطی که بیاستند به خط واحدها می‌رسید و لزومی ندارد که حتما مکان خاصی منتظر بمانند.» یک خانم دیپلمه‌ی ۲۷ ساله نیز از موافقان وجود ایستگاه بودند و این مینی‌بوس‌ها را برای رفت و آمد خیلی به صرفه می‌دانستند. خانم احمدی کارمند ۲۴ ساله است او می‌گوید چون ایستگاه وجود ندارد مجبور هستند تلفنی با رانندگان هماهنگ کنند.
خانم م. بهمنی می‌گوید: پیشنهاد من به مسئولین اینکه سریع‌تر ایستگاهها رو راه‌اندازی کنند خصوصا که اگه ایستگاهها به صورت سربسته و در صورت امکان با روپوش شیشه‌ایی و کولر دار هم باشه که خیلی بهتره این سرویس‌ها آن‌چنان که باید چهره خط واحد رو ندارند و فعلا همین اندازه برای شهرمان کافیست چون‌که بیشتر نیاز خانم‌هاست و لزومی ندارد که سرویس جداگانه‌ایی برای آقایون در نظر گرفته شود هرچند که اکثر خانم‌ها خواهان سرویس بزرگتر و مجزا مخصوص خواهران و برادران بودند.
پسر دانشجوی غیر گراشی از مشتریان همیشگی این خط است او می‌گوید: «طرح خوبیه اگه همینطور ادامه پیدا کنه خیلی خوبه از لحاظ هزینه مقرون به صرفه‌تر است اما اگر ساعات کاریشان را تا ۱۰ شب افزایش دهند بهتر است و اینکه اگه سرویس‌ها بزرگتر باشد استفاده‌ی عموم از آن بیشتر خواهد بود.»
یک خانم میانسال هم پیشنهاد دادند سرویس‌ها تا آخر بلوار جانبازان برود که مسافرها مجبور نباشند مسافتی را پیاده بپیمایند.
م. سه سال پشت کنکوری است او می‌گوید: اتفاقاً من معتقدم که تاکسی ها باید در اینچنین شرایطی قرار می‌گرفتند تا یه خورده هم تاکسی دارها و هم ملت به خودشون بیان! شما ببینید چقدر جوون تو این تاکسی تلفنی‌ها کار میکنن؟! آخه یه جوون که این پتانسیل رو داره و می‌تونه خیلی بهتر و ارزنده‌تر مشغول فعالیت و کسب و کار بشه ، چی جوری رو این تاکسیها عمرشون به هدر میره. به نظر من این خط واحدها خیلی خیلی مفید هستن…
شاپور جولافیان از راننده‌های قدیمی سرویس درون‌شهر است. او می‌گوید: «به نظر من تعداد سرویس‌های موجود زیاد است و هنوز جا نیفتاده و مردم گیچ شده‌اند که کدام خط ۱ و کدام خط ۵ است، ایستگاهها مشخص نشده این فرهنگ خط‌واحدها نیست باید مکان خاصی داشته باشند هرچند که مشخص شده که این سرویس مثلا خیابان درمانگاه میره ولی معلوم نیست که کجای خیابان درمانگاه باید منتظر خط بمونن خصوصاً راننده‌ها باید پیگیر ایستگاهها باشند و این که این سرویس‌ها باید کمی هم در طی مسیر توقف داشته باشند تا مردم بتونن به خط برسن و ترافیکی هم به وجود نیاد من به عنوان راننده سرویس مدرسه تا حدودی به کارم لطمه وارد شده چرا که بیشتر راننده‌های خط‌ها خارج از برنامه‌ی کاریشون به کارهای دیگه از جمله سرویس شخصی مدارس و دانشگاه، و رفتن به خارج از شهر و مناطقی که معین نشده در جهت منافع شخصیشان می‌پردازند، هیچ برخوردی با آنها نمی‌شه هر چند که گفتن به استانداری هم اعلام می‌کنیم ولی همه‌ی اینا فرمالیته شده و اون جدیت لازم که در این کارها نیاز است برای عموم نیست و علت همه‌ی این مشکلات ترجیح دادن روابط بر ضوابط از سوی مسئولین می‌باشد.»
خانم ۱۸ ساله : «خط واحد خوبه ولی یه اشکال که داره اینه که وقتی سواری همه نگاه میکنن آخه کسی نیست بگه نگاه داره…!!!» و خانم دانشجوی ۱۹ ساله در جواب ایشون گفتند: مثل همین قضیه هواپیمای دوران بچگی است دیگر!
– خانم امانی ۴۷ ساله: به نظر من هر خط واحدی تمام مسیر رو طی بکنه بهتره تا اینکه مجبور شویم برای طی کردن یک مسیر از دو خط واحد استفاده کنیم و همچنین ایستگاه نباشه خیلی خوبه اینجوری هر قسمتی که بیاستیم به سرویس می‌رسیم و فکر هم نمی‌کنم به تاکسیها لطمه‌ای واردکرده باشه هر چند که افراد مسن و کسانی که خارج از شهر کار دارند می‌توانند از تاکسیها استفاده کنند هرچند که این همه تاکسی نیاز یک شهر کوچک نیست و شهرداری نباید بیش از حد نیاز مجوز صادر کند.
میرزا اکبری مسئول تربیت‌بدنی درباره مینی‌بوس‌ها می‌گوید: «وجود خط واحدها باعث آرامش مردم می‌شود از لحاظ مادی و از نظر کاهش آلودگی هوا و نیز کاهش آلودگی صوتی مفیدتر است و امیدوارم هم رانند‌ها و هم مسافران متقابلا رعایت لازم را بکنند تا به کارشان لطمه‌ای وارد نشه.»
آقای بیواره کارمند بانک است. وی تمایل داشت که تعداد سرویس‌ها افزایش یابد تا از نظر زمانی مقرون به صرفه‌تر باشد و خودشان یکی از دلایل عدم استفاده از این خط‌ها را وقت گیر بودن آن ذکر کرد و برخی موتورسواران و آنهایی که وسیله شخصی دارند نیز به همین علت از خط واحد استفاده نمی‌کنند. آقای فقیهی نیز می‌گوید: «به خاطر وسیله شخصی آقایان استفاده‌ی چندانی از این سرویس‌ها نمی‌کنند و معتقد بودند که علت ترافیک بیشتر در این شهر کوچک به خاطر خرابی خیابان‌ها و و وجود یک خیابان اصلی در شهر می‌باشد.»
البته در کنار رفت و آمد برخی شهروندان از خط واحدها به عنوان سواری شخصی برای سرگرمی و تفریح و به صورت تفننی استفاده می‌کنند. و مادرها از اصرار بچه‌های کوچکشان برای سوار شدن مداوم در این خط‌ها به ستوه آمدند. آقای نصرتی هم به شوخی می‌گوید: «قابل توجه موتور سواران عزیز در فصل زمستان نگران سردی هوا نباشن برای چرخ زدن دور کلات راحت شدین!»
آقای غفوری دانشجوی گراشی: «طرح خوبیه که پیاده کردند و مردم راضی هستند اما اکثر تاکسیها ناراضی‌اند و پیشنهاد من اینه که فقط سرویس‌ها داخل خیابان اصلی تردد داشته باشند و به داخل کوچه پس کوچههای گراش نروند.» در حالی که یک کارمند بانک ۳۴ ساله که غیر بومی بودند تمایل داشت که این خط‌ها اگه به محل‌ها و کوچه‌ها بروند بهتر است.
راننده‌ها راضی هستند
احمد شیخی راننده خط پنج است که در مسیر دانشگاه کار می‌کند او درباره مشکلات رانندگان می‌گوید: «نداشتن ایستگاهها در سطح شهر از جمله مدرسه ام‌البنین و و حسینه اعظم، آسفالت نکردن بعضی از خیابان‌ها و نگذاشتن زمان مناسب و وقت کافی برای انجام کارهای ضروری راننده‌ها مانند نماز خواندن مهمترین مشکلات رانندگان است.»
شیخی می‌گوید: «این سرویس‌ها به این صورت است که ۴ الی ۵ نفر از آقایون می‌توانند از صندلی‌های جلو استفاده کنند آن هم بیشتر دانشجوهاست و بقیه‌ی صندلی‌ها را خانم‌ها استقبال می‌کنند برای ما مشکلی نیست که آقایان سوار بشن یا خانم‌ها هر دو را سوار می کنیم اما اگر بخش‌نامه‌ای در مورد مجزا بودن آقا و خانم به ما بدهند در آن صورت طبق بخش‌نامه عمل خواهیم کرد.شب‌های جمعه و صبح شنبه سرویس‌های اول شلوغ‌تر از بقیه ساعات و روزهاست و هدف از راه‌اندازی این خط به خاطر خدمت به شهر می‌باشد و در کل ما از این کار راضی هستیم چون در مقابل آن هم سرویس مدرسه داریم و درآمد تقریبا خوبه.»
آقای خسروی در مسیر خیابان‌های درمانگاه و بسیج کار می‌کند او هم به برخی مشکلات دیگر اشاره می‌کند: «وجود دست‌اندازها در خیابان تمیز، بلوار سرداران، کمربندی، و وجود دو یا سه سرعت‌گیر در هر خیابان فرعی شهر به این کوچکی که موجب ترمز زیاد ماشین‌ها شده که زیان زیادی به این ماشین‌ها وارد می‌کنند.»
خسروی گفت با اطلاع مسئولان اجازه‌ی سرویس مدارس رو هم دارند. در حالی که راننده خط یک آقای خدادادی اظهار داشت که خط واحدها مسئول درستی ندارد مثلا هر کدام از این راننده‌ها غیر از این کار، کارهای دیگه‌ای مثل سرویس مدارس و دانشگاه روی این‌خط‌ها انجام می‌دهند در صورتی که این خط‌ها می‌بایست در اختیار عموم مردم باشد نه به صورت شخصی سرویس مدارس را هم بر عهده بگیرند. در کل هیچ هماهنگی و نظم و قانونی وجود ندارد و عادلانه بین راننده‌ها رفتار نمی‌شود.مثلا به یکی از راننده‌ها خط اضافی داده می‌شود ولی به دیگری هیچ خطی نمی‌دهند.
شهرداری هم نسبت به خرابی ماشین‌ها هیچ اقدامی انجام نمی‌دهند. ما مشکل تعمیر و باز سازی این سرویس‌ها را داریم و کسی حمایتمان نمی‌کند و نمایندگی پس‌از فروشی در اینجا نیست که خیالمان راحت باشد و در پایان آقای خدادادی بیان داشتند که شغل قبلی‌اشان ( کار کردن روی ماشین‌های سنگین) به صرفه‌تر است و هدف از کار کردن روی این خط‌ها خدمت به مردم بوده و گرنه از این وضعیت راضی نیستند و هم چنین با مشکل کمبود وقت جهت خواندن نماز و انجام کارهای شخصی روزمره‌اشان مواجه‌اند.
به سراغ سرویس خط دو آقای روستاییان هم می‌رویم سرویس مملو از بچه‌های مدرسه‌ی راهنمایی حسنی بود نظر بچه‌ها را هم جویا شدیم که خیلی با حال بودند و بیشتر شبیه سرویس مدارس بود تا خط، در کل آقای روستاییان نظرشان این بود که اگر سرویس‌ها به جزء وظایف روزمره‌شان، سرویس مدرسه را نداشته باشند درآمدچندانی را از این خط‌ها به دست نخواهند آورد.
تاکسی تلفنی‌ها چه می‌گویند
و حالا به سراغ برخی تاکسی تلفنی‌هایی که در سطح شهر وجود دارند می‌رویم تا ببینیم چه قدر به کسب‌و کارشان لطمه وارد شده و تا چه حد راضی‌اند.مسئول تاکسی تلفنی صدرا با نهایت نارضایتی بیان کردند: اصلاً از این خط‌واحدها راضی نیستیم به دو دلیل؛ اول به خاطر اینکه ۹۹ درصد کارمان کساد پیدا کرده و بیشتر مواقع بیکار و علاف هستیم و دلیل دوم اینکه این خط‌ها هر چند برای آسایش مردم راه‌اندازی شده اما هر کدام از این خط‌ها در وقت‌های نامعینی و حتی وقت‌های اضافه هم کار می‌کنند در واقع این سرویس‌ها هیچ فرقی با سرویس مدارس و دانشگاه ندارند چون به جایی اینکه در سطح شهر به کار خودشان مشغول باشند در کوچه پس کوچههای شهر که مختص تاکسی‌هاست فعالیت می‌کنند. به عنوان مثال خط شماره‌ی ۵ علاوه بر کار این خط‌ها سرویس دانشجوها هم است. پیشنهاد من این است به جای این که شهرداری ۵ الی ۶ سرویس مین‌بوس در شهر به راه بیندازد بهتر است که به فکر خیابان‌های گراش باشد که چگونه می‌خواهند با وجود داشتن یک خیابان اصلی از این همه خط در شهر استفاده کند که باعث ترافیک هم می‌شود.
– تاکسی تلفنی آژانس دوستی نیز برخی مشکلاتی تقریبا مشابه تاکسی تلفنی صدرا را برشمرد و نیز اظهار داشت ۳۰ درصد موجب کاهش مشتری‌هایشان شده است و انتقادشان این بود که راننده‌ها طریقه‌ی استفاده‌ی درست از این خط‌ها را نمی‌دانند. این فرهنگ خط‌واحدها نیست و این سرویس‌ها جنگ اعصابی برای راننده‌ها تاکسی به وجود آورده‌اند و از مزیت این خط‌ها ازجمله هزینه کم، راحتی مردم، و امنیت جانی را برشمردند.
در صورتی که تاکسی تلفنی گراش از نظر کارایی سرویس و مجزا نبودن آقایان و خانم‌ها به شدت ناراضی بودند و حدود ۸۰ درصد مسافران خود از دست داده بودند چون در کنار دفتر تاکسی‌شان ایستگاه‌های خط واحد نصب شده است و از کارهای اضافه و بی‌رویه خط‌واحدها که برای تاکسیها مشکل ساز بوده ناراضی بودند و می‌گفتند مسافرها حتی شماره موبایل راننده‌های خط را برداشتند که راحتر بتوانند با آنان تلفنی هماهنگ کنند و این درست نیست.
تاکسی تلفنی برگ سبز می‌گوید حدود ۶۰ تا ۷۰ درصد از مشتری‌های خود را از دست داده بودند و تاکسی تلفنی مرکزی هم نیز اظهار داشتند ۵۰ درصد از مشتریانشان کاهش یافته، خصوصاً مسافرهای تو راهی، و عقیده داشتند وجود ایستگاه موجب نظم بین مردم می‌شود و عموم مجبور نیستند که پراکنده منتظر سرویس‌ها بمانند و این خط واحدها برای این شهر لازم است چون ما انتظار شهرستان شدن داریم . تاکسی تلفنی هما نیز تقریبا نظر مساعدی داشتند هرچند که ۶۵ درصد مشتریانشان را از دست داده بودند و از اینکه خط واحدها مسافرهای جلوی تاکسی را هم سوار می‌کنند ناراضی بودند.
مسئول تاکسی تلفنی سلام می‌گوید: در کل ما با این مینی‌بوس‌ها مشکل خاصی نداریم هرچند مشتریان‌مان کاهش یافته ولی خوشحالیم که در گراش خط واحدها راه افتاده‌اند باید برای مسافرها تنوع در حمل و نقل وجود داشته باشد این پیک موتوری‌ها هستند که جلو کار ما را گرفته‌اند. البته تعداد خط واحدها زیاد است چون گراش به این تعداد خط واحدها نیاز ندارد درست است افزایش تعداد خط‌ها به نفع مسافر هست اما آیا به آن اندازه جمعیت هست. من گله و انتقادی که از شهردار سابق جناب آقای نا‌م‌آور دارم این است که قبل از اینکه مینی‌بوس‌ها در گراش شروع به کار کند ما تاکسیها را جمع کرد و گفت وقتی که این سرویس‌ها در شهر رواج پیدا کنند بازار کار شما می‌خوابد و راکد می‌شود و باید دفترتان را جمع کنید که این گونه سخن گفتن از جانب شهرداری که استاد دانشگاه هم نیز هست دور از انتظار بود و کمی هم به ما بر خورد.
مسئولین خطوط گزارش می‌دهند
هنگامی که در حال تهیه گزارش از سرویس‌ها بودیم به آقای مظفری فرد طراح خط‌ها برخوردیم که خودشان نیز از مسافرین این خط‌ها بودند: با استقبال خیلی خوبی از طرف مردم مواجه شدیم و اگر راننده‌ها همینطور نظم را رعایت کنند انشاءا… بهتر خواهد شد. در کل خوبه که یک تحول خوبی در خدمات‌رسانی در شهر به وجود آمده و ما هم قبول داریم که اگر ایستگاه باشه خیلی خوبه و قرار است یک ناظر به صورت نامحسوس در شهر به کارهای خط واحدها نظارت کنه مثلا بعضی خط‌ها به خاطر مسیرشان مشتری کمتری دارند اما بعضی از خط‌ها مشتری زیادی دارند انشاا.. ار این لحاظ هم مشکل بر طرف شود وگرنه خودم به عنوان طراح صددرصد راضی نیستم شاید به خاطر شرایط شهر باشد یکی از عواملی که می‌تواند باعث کاهش وسیله‌های شخصی شود همین سرویس‌های درون‌شهری می‌باشد که خود من یکی از دلایلی که موجب شد خودروی شخصی‌ام را بفروشم همین هست در واقع وقتی که حمل و نقل آسان شود زندگی در شهر هم راحتر است. هم شهرداری و هم شورا و هم بنده و هم آقای شعبان‌نژاد همه تلاش می‌کنیم و تلاش‌ها قابل توجه و استقبال مردم هم چشمگیر است و انشاا… که مشکلات هم بر طرف بشود.
مهندس هرمزی از طرف شورای شهر مسئول رسیدگی به وضعیت مینی‌بوس‌ها ست. او می‌گوید که هر دوشنبه جلسه‌ای برای کنترل وضعیت مینی‌بوس تشکیل می‌شود و نمراتی به رانندگان خطوط داده می‌شود. اگر ضروری باشد به رانندگان متخلف نیز تذکر داده می‌شود.
به گفته‌ی آقای شعبان‌نژاد مسئول سرویس‌های درون شهری، از نظر آماری خط ۵ به رانندگی آقای احمد شیخی دارای بیشترین استقبال از طرف مردم و بیشترین مسافر را دارا بوده و خط ۱ به رانندگی علی‌رضا خدادی دارای ساعات کاری بیشتری در طول روز که حدودا ۱۲ ساعت مشغول به فعالیت می‌باشد و خط ۴ کم مشتری‌ترین خط است و خط‌های ۲، ۳، ۴، ۵، می‌توانند در ساعات غیر از برنامه، سرویس مدارس را هم انجام دهند و خط ۱ نیز دانش‌آموزانی را که در مسیرش باشد را می‌تواند جابجا کند.