هفت‌برکه: چهارشنبه شانزدهم تیرماه ۱۴۰۰ بیست و هفتمین «گاف» (گفتگوهای اجتماعی فرهنگی) با موضوع خاموشی برق و با حضور مهندس قدرت‌الله فانی، کارشناسی ارشد برق قدرت و رییس اداره برق گراش و مهندس محمد عظیمی، دانشجوی دکترای مکانیک گرایش کنترل، دانشگاه شیراز به صورت لایو در پیج اینستاگرام هفت‌برکه برگزار شد که بخشی از این گفتگو و پاسخ به سوالات را در ادامه می‌خوانیم.(این گفتگو به صورت ویدیو در پیج اینستاگرام ذخیره است.)
به گزارش هفت‌برکه، محمد خواجه‌پور، مدیر رسانه‌های موسسه هفت‌برکه با اشاره به اینکه تابستان ۱۴۰۰ یکی از تابستان‌های سخت در قطعی برق در چندسال اخیر بوده است با طرح چند سوال چرا خاموشی‌ها در تابستان ۱۴۰۰ شدیدتر است؟ آیا می‌شد از این خاموشی‌ها جلوگیری کرد؟ ماینرها چقدر در افزایش خاموشی مقصر هستند؟ چه صرفه‌جویی‌‌هایی می‌تواند موثر باشد؟ تاثیر خشکسالی، اتلاف انرژی، گرما و… در خاموشی‌های امسال از مهمانان خواست تا عمده دلایل این خاموشی‌ها را توضیح دهند.
خواجه‌پور: برداشت شما از دلایل قطعی برق چیست؟
مهندس محمد عظیمی، دانشجوی دکترای مکانیک گرایش کنترل، دانشگاه شیراز: «شاید یکی از ساده‌ترین دلایل این قطعی برق همین خشکسالی است، در سال‌های گذشته حدود ۱۲هزار مگاوات برق از طریق نیروگاه‌های برق آبی تامین می‌شد، اما امسال به دلیل خشکسالی طبق آمارهای کشور به زیر ۶ هزار مگاواتت رسیده است. حدود ۱۰ درصد برق کشور از این طریق تامین می‌شد که به دلیل کم آبی است، با توجه به مشکلات دیگر اگر مشکل کمی آبی نداشتیم شاید تا این حد به مشکل نمی‌خوردیم. مورد بعدی کمبود ظرفیت تولید است، که در طول این ۳۰، ۴۰ سال گذشته در دولت‌های مختلف تا چه اندازه به تولید برق کشور اضافه شده است. طبق بررسی‌های من هر ساله ۵ درصد به مصرف برق ما اضافه می‌شود، از سال ۶۷ تا ۸۶ حدود ۶۰ درصد افزایش ظرفیت تولید برق داشتیم، از سال ۷۶ تا ۸۴ حدود ۵۸ درصد، در دولت بعدی ۸۴ درصد و در دولت یازدهم و دوازدهم حدود ۳۰ درصد افزایش ظرفیت تولید در نیرگاه‌های کشور را داشته‌ایم. که این ۳۰ درصد تولید در دولت گذشته، طبق ۵ درصد افزایش مصرف سالانه بسیار کم هست و دچار این مشکلات هستیم، درصورتیکه اگر مثل ادوار گذشته ظرفیت تولید بالایی اگر داشتیم و حتی اگر خشکسالی هم بود مشکلات قطعی برق نداشتیم، چون میزان ذخیره و تولید بالا بوده.»
قدرت‌الله فانی، کارشناسی ارشد برق قدرت و رییس اداره برق گراش:
«بین مصرف برق و تولید همیشه باید یک توازن برقرار باشد و این توازن لحظه‌ای است، یعنی هرچی تولید شد باید همان مصرف شود و به اندازه مصرف باید تولید شود، امکان ذخیره برق در شبکه وجود ندارد، پیک مصرف ثبت شده تا چند روز گذشته برای شهرستان گراش ۶۷ هزار مگاوات است، در حالی که پیک مصرف سال گذشته ما ۵۸ مگاوات بوده است و میزان مصرف ما نسبت به سال گذشته ۱۵ درصد رشد داشته، این رشد برای شهرستان گراش یک چیز عجیب و غریب بوده و سابقه نداشته است، اگر در بحث تولید هم ما این ۱۵ درصد را افزایش داده بودیم هیچ مشکلی نداشتیم، اما این افزایش ۱۵ درصد تولید کار یک سال و دوسال نیست و یک سرمایه‌گذاری بسیار زیاد می‌خواست که امکان‌پذیر نبود. درصد رشد نیروگاه‌ها در این دولت نسبت به دولت گذشته بسیار پایین بوده است و این پیش‌بینی می‌شد که با این کمبود مواجه می‌شویم اما نه به این شدت. چیزی که مدیران صنعت برق اعلام کردند پیش‌بینی می‌شد چیزی حدود ۶۲ هزار مگاوات پیک داشته باشیم اما تا این تاریخ ۶۲ هزار مگاوات است و معلوم هم نیست تا هفته‌های آینده به کجا برسیم که بخشی هم برمی‌گردد به عدم پیش‌بینی صحیح از میزان مصرف که علتش هم افزایش گرما و افزایش بارهایی که به صورت رمز ارز می‌شناسیم ولی تخمین دقیقی از این رمز ارزها وجود ندارد. من سهم اصلی را افزایش دما می‌دانم.
خواجه‌پور: مدیران صنعت برق و مدیران سیاسی در اوایل اصرار داشتند که این موضوع وابستگی زیادی به رمز ارزها دارد، نقش رمزارزها و مزارع در این خاموشی چقدر است؟
فانی: «آمار دقیقی از رمز ارزها وجود ندارد و نمی‌توانیم درصد آن را تخمین بزنیم، منکر وجود آن نیستیم، اما آمار دقیقی هم ندارد. طبق دستور العمل رمز ارزهایی که در مراکز مجاز نصب است باید در این فصل خاموش شوند، غیرمجازها هم که آمار درستی در دست نیست. طبق احکام دادستانی با موارد غیر مجاز برخوردهایی صورت پیدا کرده و ادامه هم خواهد داشت، در گراش مرکزی که رمز ارز مجاز داشته باشد وجود ندارد. آمار نداریم چقدر است، هر چه است پراکنده است.
خواجه‌پور: نقش معاهدات بین‌المللی بخصوص معاهده پاریس چه نقشی در خاموشی برق دارد؟
عظیمی با بیان اینکه گرمای هوا، جمعیت، راه‌اندازی کارخانه‌ها و صنعت هم که بی تاثیر نیستند گفت: «در دولت‌های قبل طبق آماری که در دست است سالانه حدود ۵ درصد به برق کشور اضافه می‌شده ولی از سال‌های حدود ۹۴ سرعت افزایش ظرفیت کاهش پیدا کرد و حدودا ۲ تا ۳ درصد رسید و این عقب موندگی روی هم تلمبار شد، حالا علت این چیست باید بگویم یکی از دلایل بحث معاهده پاریس و کم بودن سرمایه‌گذاری از طرف دولت با دلایل سو مدیریت و تحریم می‌تواند باشد یا شاید هم دولت نمی‌خواهد اینکار را انجام دهد. اگر کسی در کشور یک نیروگاه گازی داشته باشد و برق تولید کند حتی در زمان پیک هم دول برق را از آن‌ها خریداری نمی‌کند چرا چون نمی‌خواهد گاز مصرف شود و آلودگی تولید شود و آن حد مجاز چیزی که در معاهده پاریس قول داده است بیرون نزد را عملی کند. صنعت برق تا ۱۰ سال پیش یک صنعت وابسته بوده اما در حال حاضر در ۹۹ درصد مواقع وابسته نیستیم حتی برای تعمیرات، کافیه سرمایه بیاید و نیروگاه ساخته شود، اشتغال‌زایی شود و تولید برق انجام شود، البته در سرمایه‌گذاری بخش خصوصی باید دولت محدودیت تولید گازهای گلخانه‌ای را نداشته باشد. دولت برق نیروگاه‌های گازی را خریداری نمی‌کند و دلیل آن ناشخص و به نظر می‌رسد همین معاهده پاریس باشد. دولت در حال حاضر خریدار برق نیروگاه خورشیدی، آبی و تجدید پذیرها است.»
فانی: «در بخش سیاست‌گذاری‌ها درست است شاید بخشی به معاهده پاریس مرتبط باشد ولی در بخش اقتصادی و قیمت‌گذاری مشکل دارد و بخش خصوصی تمایلی نداشته که به سمت سرمایه‌گذاری برود. نرخ برق در کشور به نسبت نرخ سال‌های گذشته و در مقایسه با قدرت خرید و حداقل حقوق کارگر و قانون کار ارزان‌تر شده است، این موجب می‌شود که تولید برق به صرفه نباشد مگر با قیمتی باشد که با قیمت بالاتر به فروش برسد که این قوانین باید اصلاح شود که دولت تضمینی با قیمت خوب خریداری کند، این اتفاق در نیروگاه‌های خورشیدی انجام شد. علاوه بر تحریم بخشی هم برمی‌گردد به عدم اجرای صحیح هدفمندی یارانه‌ها که قرار بود برگرد به وزارت نیرو منتهی برنگشت، بخشی از نیروگاه‌های ما خصوصی و از وزارت نیرو طلب دارند. ذخیرسازی به سود نیست و برای نیروگاه‌ها نمی‌صرفد پس ذخیره نمی‌کنند پس دولت باید هزینه این ذخیره کردن را بپردازد. اطلاعی از صادر کردن برق ندارم، چند وقت پیش حدود ۲۰۰ مگاوات به عراق صادر شد که در مقابل کمبود برق ما که حدود ۹ هزار مگاوات است که عدد چشم‌گیری نیست.
خواجه‌پور: اگر سیاست‌ها تغییر کند می‌تواند کمکی به سرمایه‌گذاری و توصیه به مردم برای بخش داشت؟
عظیمی: «ما برای تولید برق در کشور یک سبد انرژی داریم، یعنی ما باید برق را هسته‌ای، خورشیدی، گازی، سیکل ترکیبی داشته باشیم و ما نباید به یک مورد وابسته باشیم و روی آن سرمایه‌گذاری کنیم، نباید همه برق‌ها را از یک منبع بگیریم باید تولید با مصرف متناسب باشد چون برق قابل ذخیره شدن نیست و از طرفی نیروگاه سیکل ترکیبی وقتی وارد شبکه می‌شود خاموش کردن آن به همین سادگی نیست چرا چون راه‌اندازی یک نیروگاه سیکل ترکیبی ۷۰ تا ۸۰ ساعت زمان می‌برد، اما نیروگاه گازی دو ساعت زمان می‌برد و خاموش و روشن کردن آن سریع‌تر و قابلیت خارج کردن از شبکه را دارد. ما باید بسنجیم که اختلاف پیک ظهر و شب ما چقدر است و نکته مهمی برای درصد سهم نیروگاه‌های خورشیدی است که در طول روز فقط می‌شود تولید کرد که به طور متوسط هفت ساعت از شبانه روز تولید و هفده ساعت خاموش هستند. اون اختلاف مصرف و پیک را می‌توان با نیروگاه خورشیدی جبران کرد. باید پایش شود و درصد تولید و مصرف هر کدام مشخص شود. باتوجه به وام‌هایی که دولت برای نیروگاه‌های خورشیدی تولید آن برای مردم مقرون به صرفه است.»
خواجه‌پور: جدول خاموشی برق از کجا آمده و چطور تنظیم شده است؟ چرا بعضی وقت‌ها خارج از برنامه است؟
فانی: برنامه برق را دیسپاچینگ ملی (مرکز کنترل برق ایران) تنظیم کرده است ولی برنامه استانی را شرکت‌های برق منطقه‌ای تنظیم می‌کنند. به عنوان مثال دیسپاچینگ تعین می‌کند که استان فارس باید در ساعت‌های مشخصی با قطع یکسری خطوط کاهش مصرف داشته باشد ولی اینکه چه خطوطی قطع شود استان برنامه‌ریزی می‌کند. ما دخل و تصرفی در ساعت و میزان قطعی نیست و از اول هم اعلام کردیم که این برنامه احتمالی است و اگر نیاز باشد قطع می‌شود و گاها مشکلاتی غیرقابل پیش‌بینی اتفاق افتاد مثل خرابی که برای چندتا نیروگاه اتفاق افتاد و چند خاموشی خارج از برنامه هم اتفاق افتاد تا فروپاشی شبکه اتفاق نیفتد. تقریبا ۹۰ درصد برنامه دقیق اجرا شد جز خاموشی خارج از برنامه‌ای که ۱۲ شب به بعد اتفاق افتاد و خاموشی سه ساعته شهرک فرهنگیان.»
خواجه‌پور: برنامه خاموشی تا کی ادامه پیدا می‌کند؟
فانی: «سال گذشته پیک بار مصرف گراش ۲۵ مرداد رخ داد و باید تا اوخر مرداد منتظر این خاموشی‌ها باشیم. خنکی بعد از مردادماه در کل کشور باعث می‌شود خاموشی منطقه خودمان کمتر شود.»
خواجه‌پور: شهروندان چه کمکی در بخش صرفه‌جویی و مدیریت انرژی می‌توانند داشته باشند؟
عظیمی: «بخشی از خاموشی‌ها بخاطر پیک مصرف خانگی است و بخشی هم بخاطر صنعت است که نباید از آن غافل شویم. البته در یکی دو روز گذشته خاموشی نداشتیم، خبری اعلام شد که به صنایع سیمان و فولاد اعلام شده از ساعت ۱۳ تا ۲۱ عملا کاهش مصرف داشته باشند و عملا خاموش کنند هر چند ضررهایی میرساند و افزایش خواهیم داشت ولی خوب عملا چاره‌ای هم نیست. هر یک درجه‌ای که دمای کولر اسپلت را بالا میبریم سه درصد مصرف برق کاهش پیدا می‌کند.»
خواجه‌پور: توصیه شما به مردم برای رد کردن این بحران چیست؟ آیا نمی‌شود نقاطی مثل بیمارستان، آنتن‌های موبایل را از این خاموشی معاف کرد؟
فانی: «۴۰ درصد مصرف برق کشور خانگی است که حدود ۳۰ هزار مگاوات می‌شود که از هر قسمتی کم کنیم به کاهش مصرف کمک کنیم. برای ما عادت شده است که درجه کولر را در درجه خاصی نگه داریم که حتما همیشه خنک باشد یا اگر اتاقی را استفاده نداریم کولر را خاموش کنیم. یک وسواس روزانه برای کنترل این موارد داشته باشیم. خط بیمارستان جدا است و در مواقع قطع برق در بیمارستان گراش قطعی برق نداریم، ولی آنتن‌های موبایل و مخابرات خطوط عمومی هستند و اگر قطع نشود عملا بخشی از شهر قطع نمی‌شود و تبعیض بوجود می‌آید.»
عظیمی: «هر کسی به سهم خودش می‌تواند در کاهش مصرف برق همکاری کنند. میزان پیش‌بینی مصرف کشور با توجه به استقرار دولت جدید، در سال جدید ۸۵ هزار مگاوات ظرفیت اسمی برق کشورمان است که اگر همین نیاز فعلی را در نظر بگیریم باید در سال ۱۴۰۸ باید ۱۳۵ هزارمگاوات برق تولیدی داشته باشیم، یعنی باید ۵۰ هزار مگاوات به ظرفیت برق کشور در این ۸ سال اضافه شود. برای احداث نیروگاه خورشیدی حدود ۵۰ هزار دلار سرمایه نیاز دارد و نیورگاه خورشیدی که فقط در پیک ظهر می‌توان استفاده کرد و نیروگاه ترکیبی هم که از لحاظ سرمایه با نیروگاه خورشیدی برابر است و با این تفاوت که بجای ۷ ساعت مصرف در روز ۲۴ ساعت می‌تواند برق تولید کند و مصرف داشته باشیم که حدود ۳۰ میلارد دلار برای سرمایه‌گذاری نیاز دارد.
عمده مصرف برق کشور در نیمه جنوبی کشور است اتفاق میفتد و منطق هم حکم می‌کند که عمده تولید این ۵۰ درصد هم در نیمه جنوبی اتفاق بیفتد. حالا اگر این نیروگاه‌ها در نوار ساحلی یا ساحل احداث شود، نیروگاه‌های سیکل ترکیبی این قابلیت را دارند که علاوه بر برق آب را هم شیرین‌سازی کنند. یک نیروگاه هزار مگاواتی می‌تواند برای یک میلیون نفر هم آب شرب و هم برق تولید کند. بنظرم دکتر حسین‌زاده که الان در مجلس در کمسیون انرژی هستند می‌تواند مجور تولید یک نیروگاه را برای منطقه بگیرند که خودمان تولید داشته باشیم.
دکتر اردکانیان، وزیر نیرو در سال ۹۶ در یک مصاحبه گفته بودند برای یک خاموشی ۲۰۰ ساعته در طول سال ساعته نمی‌ارزد که نیروگاه جدید احداث کنیم، اما من پیشنهاد می‌کنم دولت اجازه سرماه‌گذاری بخش خصوصی را بدهد، در تابستان که کمبود برق داریم این نیروگاه‌ها به شبکه برق کشور تزریق شود و مشکل خاموشی برطرف شود، از طرفی در ۹ ماه دریگر سال هم خاموشی نداریم و برق تولیدی برای اینکه هدر نرود به استخراج کنندگاه مجاز رمز ارز این اجاز را بدهیم که در این ۹ ماه برق مازاد را به قیمت مصوب برق جهانی مصرف کنند، همانطور که برق را به قیمت مصوب به عراق و … صادر می‌کنیم. ۶ میلیارد دلار پول برق از عراق طلب داری بخاطر تحریم نمی‌توانیم برگردانیم پس دولت بجای اینکه برق را به کشوری بدهد که نمی‌تواند پول را برگرداند به مردم کشور خودش بدهد تا از طریق صنعت رمز ارز و فروش برق به این‌ها پول به دولت بازگردد.