هفت‌برکه – محمد خواجه‌پور: چرا این مراسم برگزار می‌شود ولی عروسی ممنوع است؟ چرا اصناف باید ساعت ۶ بسته باشد اما ادارات کامل باز است؟ چرا آزمون‌های مدارس غیرحضوری است اما آزمون استخدامی برگزار می‌شود؟ چرا محرم محدودیت دارد اما مردم به شمال می‌روند؟ چرا یلدا ممنوع است ولی فاطمیه مجاز است؟ مگر واکسن کرونا فقط شب‌ها فعال است؟
این‌ها تنها بخشی از سوال‌هایی است که روزانه در جمع‌های حقیقی و مجازی پرسیده می‌شود و کار به جدل‌های بی‌انتها می‌کشد. مدیریت کرونا چالشی انسانی برای دولت‌ها در کل دنیا است. در ایران هم هر فصل و هر ماه تصمیمات تازه‌ای اعلام می‌شود و هر بار مردم، مدیران، کسبه و هر کسی که زندگی او تحت تاثیر این تصمیمات است، شروع به گفتگو و مجادله می‌کنند.
برای هر گفتگو در مورد کرونا این را مدنظر داشته باشید: کرونا فقط یک مساله بهداشتی نیست.
تصمیم قاطع مدیریتی
با آغاز موج سوم در پاییر ۱۳۹۹ طرح جامع مدیریت هوشمند آغاز شد. در جلسه ستاد کرونا در تاریخ ۳ آبان ۱۳۹۹ رهبر معظم انقلاب محورهای اصلی را «تصمیم قاطع مدیریتی، اقناع افکار عمومی و همکاری همه دستگاه‌ها و همچنین همکاری مردم» اعلام کردند. این چهار رکن پایه‌های طرحی بود که از ابتدای آذرماه اجرا شد.
مقرراتی که از ابتدای آذرماه آغاز شد با کمی تغییرات هنوز پابرجاست. مردم همچنان می‌پرسند چرا باید مراسم‌هایی مثل عروسی و عزاداری تعطیل باشد و اصناف زودتر تعطیل شوند ولی همچنان بسیاری از جلسات اداری و برنامه‌های مناسبتی برقرار است. در حالی که به صراحت اعلام شده است: «برگزاری هرگونه تجمع سیاسی، فرهنگی، اجتماعی، ورزشی و … در همه وضعیت‌های قرمز، نارنجی و زرد ممنوع است.» و وزارت کشور دستور داده است تمام مراسم‌ها به صورت مجازی برگزار شود و تنها در آخرین تغییر، نمازهای جمعه در وضعیت زرد مجاز اعلام شده است.
مساله کرونا و مساله اقناع
اما آنچه در عمل اتفاق افتاده است، برگزاری برنامه‌های متعدد مناسبتی با قید رعایت پروتکل‌های بهداشتی است. آیا برگزاری این مراسم‌ها با رعایت پروتکل‌های بهداشتی مشکلی ایجاد می‌کند؟
شاید برگزاری این مراسم‌های از نظر بهداشتی همراه با کنترل باشد ولی همین که این مراسم‌ها برخلاف مصوبه ستاد ملی کرونا برگزار می‌شود، جا را برای تبصره‌های دیگر و دور زدن‌های قانون باز می‌کند. در واقع در کنار مساله کرونا، مساله اقناع نیز وجود دارد.
اگر چهار رکن اساسی کنترل کرونا در صحبت‌های رهبری را بررسی کنیم این چهار رکن باید همزمان اجرا شود. تصمیمات مدیریتی در این مدت قاطع و حداکثری بوده است، از تعطیلی کامل اصناف تا منع رفت‌وآمد شبانه؛ اما در هماهنگی دستگاه‌ها برای اجرا، هر دستگاه تبصره‌ای برای خود قائل است، در حالی که قانون از جریمه تا پلمب برای مردم کامل اجرا می‌شود.
۷ دی‌ماه وزیر کشور در نامه به روسای ستاد کرونا به این موضوع تاکید دارد که ممنوعیت برگزاری مراسم‌ها صرفا بهداشتی نیست: «آستانه تحمل و تاب‌آوری صنوف و کسبه به دلیل اعمال سیاست‌های محدودیت‌زا و فشار مضاعف وضعیت اقتصادی، در سطح بسیار شکننده‌ای قرار داشته و هر گونه تصمیم و یا اقدام بر خلاف طرح ضمن ایجاد نارضایتی در این بخش، امکان بروز نافرمانی مدنی را ادامه مسیر بیماری کرونا متصور و فراهم می‌نماید.»
در واقع مدیران دولتی باید توجه کنند که تصمیم به تعطیلی مراسم‌های مناسبتی صرفا یک تصمیم بهداشتی نیست بلکه یک تصمیم حاکمیتی برای نشان دادن اهمیت مساله کرونا نیز است. با اجرایی نشدن ممنوعیت کامل برگزاری مراسم‌ها و ناهماهنگی دستگاه‌ها، عملا اقناع افکار عمومی و در نهایت پایه اصلی یعنی همکاری مردم نیز متزلزل می‌شود و خطر شدت گرفتن کرونا و حتی مسائل حادتر وجود دارد.
رسانه‌ها که بار اصلی اقناع را بر دوش می‌کشند در برابر تناقض‌های موجود در اجرای قانون که پیش چشم رخ می‌دهد، پاسخی برای مردم ندارند. اقناع به صرف بیانیه و پوستر انجام نمی‌شود بلکه مردم بیش از هر چیز به رفتار مجریان قانون نگاه می‌کنند.
هزار مرغ به سیخ
برای ادارات دولتی و نهادهای حاکمیتی صرف رعایت نکات بهداشتی کافی نیست بلکه بخش‌هایی از محدودیت‌ها با هدف اقناع افکار عمومی برای نشان دادن وضعیت خطرناک بیماری بوده است و در این بخش جدیت کافی دیده نمی‌شود.
سعدی ۷۰۰ سال پیش این چالش مدیریتی را صورت‌بندی کرده است: «اگر ز باغ رعیت ملک خورد سیبی/ بر آورند غلامان او درخت از بیخ/ به پنج بیضه که سلطان ستم روا دارد/ زنند لشکریانش هزار مرغ به سیخ» حتی خوردن یک سیب با رعایت نکات بهداشتی هم می‌تواند دست‌آویزی در اختیار بسیاری افراد قرار دهد تا از زیر اجرای محدودیت‌های کرونایی شانه خالی کنند.
فقط رعایت پروتکل‌های بهداشتی در مراسم‌ها کافی نیست. دولت اگر می‌خواهد مردم را کنترل کند، اول باید بتواند قدرت خود را به صاحبان قدرت نشان دهد و گرنه مردم که همیشه با اقناع یا زور تن به قانون داده‌اند. تا رسیدن واکسن کرونا چه ملی و چه وارداتی، واکسن دیگری به جز اقناع مردم به رعایت فاصله‌گذاری نداریم. این واکسن را بی‌اثر نکنیم.
