هفت‌برکه – فاطمه یوسفی: اگر بپرسید که «چه کسی عامل افزایش قیمت زمین در گراش است» دمِ دست‌ترین و عمومی‌ترین جوابی که خواهید شنید، لعن و نفرین به دلالان، بنگاه‌داران و کاسب‌کاران زمین و ملک است. اما بنگاه‌داران، دلالان و افرادی که یک گام بالاتر به عنوان مهندس و مشاور خرید زمین و مسکن، راهنما و مرجع مردم هستند، دلایلی برای رد این اتهام دارند. آنها عقیده دارند که درست است که در گراش انگشت اتهام تنها به سمت آنهاست، اما در افزایش قیمت زمین، کلکسیونی از عملکرد و رفتار اشتباه از سوی دولت، مردم، سرمایه‌داران و دلالان دخیل است. مقصر دانستن یک گروه منطقی نیست.
ما آموزش دیده‌ایم که مشاوره بدهیم
خانم محبی که در کنار همسرش چندین سال تجربه‌ی خرید و فروش ملک و زمین دارد و مسئول یکی از بنگاه‌های گراش است، می‌گوید: «مشاور املاک یک شغل تخصصی است. ما آموزش دیده‌ایم که به مردم مشاوره بدهیم و مسائلی مثل ارزش ملک و موارد حقوقی و اسناد آن را چک کنیم و بابت این کار فقط یک درصد ارزش ملک به ما پرداخت می‌شود. مشاور املاک یک شغل کاملا رسمی حقوقی و زیر نظر قوه قضائیه و سازمان اسناد رسمی است.»
او ادامه می‌دهد: «افزایش قیمت در تمام کشور و در تمام اقلام وجود دارد. دلار ۱۸۰۰۰ تومان، سکه ۷/۵ میلیون تومان، پیاز کیلویی ۱۵۰۰۰ تومان [قیمت‌ها مربوط به چند هفته پیش، زمان مصاحبه با ایشان است]، تورم ملک در تهران و جاهای دیگر بیشتر از گراش است. قیمت ملک در لار بیشتر از گراش است و این تورم یک مساله‌ی ریشه‌ای در تمام جوانب و کشوری است. چرا شما سعی دارید افراد فعال در حوزه ملک را مقصر جلوه بدهید؟»
خانم مجلسی که علاقه‌ی زیادی به بحث‌های اقتصادی دارد و دورادور در حوزه‌‌ی خرید و فروش ملک نیز فعالیت می‌کند، می‌گوید: «من فکر می‌کنم بنگاه و دلال نقش بسزایی در افزایش قیمت ندارند، هر چند بی‌تاثیر هم نیستند. مشکل اصلی اقتصاد افسارگریخته‌ی کشور است. دومین دلیل آن به عقیده شخصی من، کم کردن نرخ سود بانکی و ماه‌شمار کردن آن است که متاسفانه هر جا که نگاه کنید دست دولت در جیب مردم است. اگر دقت کرده باشید کل کشور همین وضعیت را دارد و اوج این تورم در شهرهایی هست که پول بیشتری در آن رد و بدل می‌شود، مانند گراش.»
او در توجیه عمل سرمایه‌داران می‌گوید: «اگر شما جای سرمایه‌داران بودید و برای به دست آوردن پولتان زحمت زیادی می‌کشیدید، حاضر بودید میلیون‌ها یا میلیاردها تومان را تنها در بانک بگذارید و هیچگونه سرمایه‌گذاری روی آن نکنید؟ مسلما جواب شما منفی است که از نظر من عقلانی نیز است.» او با بیان این که امن‌ترین سرمایه‌گذاری در حال حاضر ملک است، ادامه می‌دهد: «دلار به صورت لحظه‌ای کاهش و افزایش دارد. طلا هم به همین شکل. پس بهترین و امن‌ترین سرمایه‌گذاری ملک است. زمانی می‌گویند ملک رونق دارد که مرتب خرید و فروش شود. اگر منِ نوعی ملکی خریدم مثلا چهارصد میلیون، قطعا سودی می‌خواهم که با بانک قابل مقایسه نباشد. پس منِ فروشنده قیمتی روی زمینم می‌گذارم و در مرحله بعد بنگاه‌دار و دلال برای پیدا کردن مشتری و متقاعد کردن او برای پذیرفتن قیمتی که دادی، وارد میدان می‌شوند.»
خانم مجلسی در ادامه‌ی دلیل اصلی افزایش زمین را اینطور خلاصه کرد: «یکی از دلایلی که وجود دارد، ترس منطقی مردم از آینده‌ی نابسامان اقتصادی کشور و احساس عدم امنیت شغلی و مالی و اقتصادی افراد است. تاثیر این موضوع غیر قابل انکار است.»
مهندسان را با دلالان اشتباه می‌گیرند
مهندس پوسانه از این گلایه دارد که مردم گاهی مهندسان را با دلالان و کاسب‌کاران زمین اشتباه می‌گیرند: «من فعالیت جدی برای خرید و فروش زمین ندارم اما به واسطه شغلم، به واسطه این که من سازنده هستم، افرادی که مسکن می‌خواهند، چه آن‌هایی که می‌خواهند خرید کنند و چه آن‌هایی که می‌خواهند بسازند، به من مراجعه می‌کنند. من برای آشنایان راهنمایی و مشورت می‌کنم ولی این شغل من نیست و دلالی و کمیسیون از آنها نمی‌گیرم. به همین خاطر خیلی از مهندسان ممکن است به بنگاه‌های املاک سر بزنند و قیمت بگیرند. همچنین کسانی که زمین می‌خواهند که خانه برای آنها درست کنیم. اول به ما مراجعه می‌کنند. می‌گویند اول زمین برایم پیدا کن و بعد خانه برایم درست کن. ولی در جامعه احساس می‌کنند که مهندسین دلال زمین هستند. نه، ما دلالی زمین نمی‌کنیم. و اگر دقت کنید افرادی که در کار ساخت‌وساز بیشتری هستند، اسمشان به عنوان دلال در جامعه معرفی می‌شود.»
او بر لزوم تخصص در اظهارنظرها در زمینه‌ی اقتصاد و ملک و زمین تاکید می‌کند و می‌گوید: «یک روحانی، یک خبرنگار، یک دانشجوی ترم اول حقوق نمی‌تواند در مورد زمین اظهار نظر کند؛ مگر این که بیاید از یک کارشناس زمین، کارشناس مسکن و یک اقتصاد‌دان مشورت بگیرد و مستند به آنها صحبت کند.»
پوسانه افزایش قیمت زمین در گراش را قبول دارد، اما عقیده دارد قیمت‌ها در گراش هنوز هم ارزان است: «بله. گراش زمین گران شده است، اما شما می‌توانید در کل ایران یک شهر را نام ببرید که زمین‌های آن گران نشده باشد؟ نه. نمی‌توانید. چون همه جا به همین شکل است و مساله، مساله‌ی گراش نیست و تورم لار حتی بیشتر از گراش است؛ درحالی که نرخ خدمات و اجناس فروشگاهی در گراش گران‌تر از لار است چرا نباید روی این موضوع کار شود؟ زمین و مسکن در گراش ارزان‌تر از لار است.»
او در ادامه‌ی این مقایسه، از تهران و بندر و کیش هم کمک می‌گیرد: «شما یک آمار واقعی از تورم تهران بگیرید و با افرادی که در تهران منزل دارند یا پیگیر خرید خانه هستند و اطلاع از قیمت‌ها دارند صحبت کنید، مطلع می‌شوید که قیمت در گراش هنوز رشد نکرده است! وقتی در بندر و کیش و قشم هم پیگیر قیمت مسکن باشید، متوجه می‌شوید که گراش هنوز جا برای رشد قیمت دارد. صحبت من را این طور برداشت نکنید که من از این گرانی خوشحالم. نه، من فقط مقایسه می‌کنم نسبت به جاهای دیگر. و جای تاسف است که با این قیمت‌ها خیلی از اقشار کم‌درآمد جامعه قادر به تهیه‌ی مسکن نیستند.»
او فرضیه‌ی اتهام به بنگاه‌داران را قابل انتقاد می‌داند و می‌گوید: «موضوع دیگری که باید به آن توجه شود این است که انگشت اتهام به سمت کسانی است که در کار ملک هستند، چه در قالب بنگاه‌دار و املاکی و چه در قالب افراد سرمایه‌داری که در این زمینه سرمایه‌گذاری می‌کنند. این فکر در مورد آنها وجود دارد که آنها به خاطر سود خودشان، باعث افزایش قیمت‌ها می‌شوند. اما این طرز فکر قابل انتقاد است.»
تامین زمین ریسک بزرگی است
او در توضیح این صحبتش می‌گوید: «سوال اول این است که مسئول تامین زمین برای جوان‌ها کیست؟ دولت، اداره‌ی مسکن و شهرسازی، شهرداری. آیا این ارگان‌ها برای شما کاری می‌کنند؟ زمین‌های واگذاری گراش مربوط به چند سال قبل است؟ ۳۰ سال قبل. افراد جدید زمین نمی‌خواهند؟ حالا دولت به بهانه‌های مختلف از زیر بار این موضوع شانه خالی می‌کند. در حالی که وظیفه دارد. حالا این وسط افرادی هستند که این زمین را برای من و شما تامین می‌کنند و این واقعا کار بزرگی است. این افراد می‌روند یا زمین خرید می‌کنند یا از آبا و اجدادشان به آنها ارث رسیده که در گراش ۹۰ درصد به این شکل است. مثلا ما چه شهرک‌هایی در گراش داریم؟ شهرک راهپیما زمین را از کجا تهیه کرده است؟ آیا احتکار کرده است؟ نه. زمین آبا و اجدادی به او رسیده است. شهرک حاجی‌پور ۱ و ۲، شهرک هرمزی، شهرک نام‌آور و … البته چند نفری هم مثل آقای باقرپور زمین خریده است و بعد تفکیک کرده است. شما می‌دانید این افراد چقدر ریسک می‌کنند؟ زمین می‌خرند و بعد شهرداری نصف آن را بابت تفکیک و خدمات می‌گیرد و البته خدماتی هم نمی‌دهد! چرا نباید این موضوع را زیر سوال برد؟ فقط نصف زمین می‌ماند برای مالکی که تمام زمین متعلق به او بود. بعد افکار عموم جامعه این افراد را قضاوت می‌کند که آیا کار آنها درست است یا اشتباه؟»
او با بیان این که دلالان خطرناک در گراش تنها به تعداد انگشتان دست است و همه آنها را می‌شناسند، ادامه داد: «اینها چهار تا پنج نفر انگشت‌شمار هستند که همه مردم هم می‌دانند برای چه سرمایه‌گذاران قدری کار می‌کنند. این افراد به محض این که شنیدند زمینی را قرار است بفروشند، به هر قیمتی آن را می‌خرند. اگر 100 تومان خریدند، فردای آن روز می‌گویند ۱۳۰ تومان یا ۱۵۰ تومان، یعنی سی تا پنجاه درصد گران‌تر ظرف مدت ۱ روز! این موضوع خطرناک است. این مسائل باید پیگیری شود. ولی آیا به خاطر این چند نفر همه‌ی افرادی را که در کار ملک و زمین هستند را باید زیر سوال برد؟ آیا می‌توان آن چند نفر را شناسایی کرد؟ نه. نتیجه‌ای ندارد. با این گروه باید خیلی تخصصی‌تر، جدی‌تر و اساسی‌تر از طریق مقام‌های قضایی، دادستان و … برخورد شود.»
احتکار زمین شاید ۵ درصد در افزایش قیمت تاثیر داشته باشد
پوسانه نیز افزایش قیمت‌ها را مشکل کل کشور می‌داند و ادامه می‌دهد: «کسانی که زمین احتکار می‌کنند شاید تنها ۵ درصد روی افزایش زمین تاثیرگذار باشند. این موضوع سراسری است، قیمت بقیه‌ی کالا‌ها هم افزایش پیدا کرده است. خودرو چرا این قدر گران است؟ این هم تقصیر سرمایه‌داران است؟ دلار چرا ۱۸، ۱۹ تومان است؟ شما نمی‌توانی به طلافروشان بگویید چون سکه و طلا در ویترین گذاشته‌اید، باعث افزایش قیمت شده‌اید. شما نمی‌توانید به صراف اتهام بزنید، شغل او همین است.»
او با بیان این که بعضی از افراد متوجه تاثیر کار خود روی زندگی نیازمندان نیستند، می‌گوید: «بعضی از افرادی که غیر مستقیم احتکار می‌کنند و زمین را بالاتر از قیمت خرید می‌فروشند، افرادی خیر و خوش‌نام هستند، اما متوجه تاثیر کار خودشان نیستند. شاید اگر نتیجه‌ی کار را به خودشان نشان دهیم، عکس‌العمل دیگری داشته باشند. حاج‌آقا فخاری که آن کلیپ را منتشر کردند و چند نفر از معتمدین دیگر، می‌توانند حتی با یک صحبت خصوصی با این افراد، بدون آبروریزی و زیر سوال بردن تمام افراد شاغل در کار ملک، برای این مشکل چاره‌جویی کنند.»
پوسانه عوامل زیادی را برای افزایش قیمت دخیل می‌داند و انتقاد در این زمینه را به دولت و مردم و سرمایه‌داران و دلالان وارد می‌داند: «دولتی که مسئول کنترل قیمت و مسئول تامین زمین و مسکن است و هیچ اقدامی نمی‌کند نیز مقصر است. دولت وقتی خودش می‌خواهد زمینی را بفروشد، آن را به مزایده می‌گذارد. مزایده یعنی چی؟ یعنی فروش به بالاترین قیمت موجود در جامعه. شما بروید ببینید مسکن و شهرسازی چگونه زمین‌های خودش را فروخته است؟ آیا می‌توانید شخصی را پیدا کنید که به صورت مزایده‌ای زمینش را بفروشد؟ نه. پس مردم که در کار خرید و فروش زمین هستند، انصاف بیشتری نسبت به دولت دارند.»
او در انتقاد به مردم نیز از تجربه‌اش در مسکن مهر بهره می‌گیرد: «چند نفر از افرادی که مسکن مهر داشتند، هنوز دارند و در آن زندگی می‌کنند؟من یک آمار ضمنی گرفته‌ام و ده الی پانزده درصد است. چرا این طور است؟ مگر در مسکن مهر افراد متمکن زندگی می‌کنند؟ انگشت‌شمار. ولی چرا مالک آن مسکن مهرها همین افراد متمکن هستند؟ چون مالک‌ها که از اول ثبت‌نام کردند خودشان آن را فروخته‌اند. مثلا ۱۱ تا ۱۲ میلیون تومان برای خرید مسکن مهر هزینه کرده است و بعد که قیمت آن شده ۲۰۰ میلیون تومان آن را فروخته است. در حال حاضر هم که مسکن مهر 400 تومان است [قیمت مربوط به زمان مصاحبه است]. با این که دولت شرط گذاشته است که حق فروش ندارید، ولی می‌روند به صورت قول‌نامه‌ای به همدیگر می‌فروشند.»
گرانی به خاطر کمبود زمین و عدم افزایش محدوده است
مهندس رهنورد، از دیگر اعضای نظام مهندسی گراش، کمبود زمین و افزایش ندادن محدوده را عامل اصلی افزایش قیمت زمین در گراش می‌داند و می‌گوید: «به نظر من یکی از دلایل گرانی زمین این است که زمین‌هایی که تفکیک شده است، شخصی است و متعلق به آدم‌هایی است که وضعشان خوب است و اصلا احتیاجی ندارند که زمین را بفروشند. این باعث می‌شود از طرفی زمین گران شود و از طرفی مسکنی هم ساخته نشود. مثلا در شهرک حاجی‌پور ۱ فقط پنج یا شش خانه ساخته شده و بقیه زمین‌ها را نه می‌فروشند و نه ساخت‌وساز می‌کنند. این باعث افزایش قیمت زمین می‌شود. اغلب شهرک‌های خصوصی مال افرادی است که وضعیت اقتصادی خوبی دارند. وقتی فردی می‌خواهد زمین بخرد و آنجا را نمی‌فروشد، باعث می‌شود کمبود زمین پیش بیاید. از طرفی هم محدوده شهر را بعد از سال ۸۹ یا ۹۰ افزایش نمی‌دهند. وقتی محدوده شهر را افزایش ندهند باعث می‌شود کمبود زمین پیش بیاید.»