هفت‌برکه – گریشنا: «چگونه اضطراب ناشی از همه‌گیری یک بیماری عفونی را کم نمائیم؟» این سوال مهمی است که دکتر ایلناز دهقانیان، متخصص اعصاب و روان در بیمارستان امیرالمومنین علی(ع) گراش، با استفاده از راهنمایی استاد فیروزآبادی، در این مقاله جواب داده است.
دکتر ایلناز دهقانیان، متخصص اعصاب و روان: زمانی که همه‌گیری بیماری عفونی (به طور مثال بیماری کرونا) پیش می‌آید، در افراد مختلف و حتی کادر درمان ایجاد اضطراب می‌کند. در این شرایط، بروز واکنش‌های مختلف و متعدد روان‌شناختی قابل پیش‌بینی است و باعث مشکلات حادی در افراد می‌شود؛ از جمله:
واکنش‌های اضطرابی: ترس و دلهره دایمی که گاه با حملات هراس همراه است. گوش‌به‌زنگی و منتظر خبر بد بودن از جمله علایم شایع اضطراب است. گاه احساس می‌کند دنیا در حال به پایان رسیدن خود است. احساس تنگی نفس، تعریق، سرد و گرم شدن بدن، از علایم شایع بدنی همراه با اضطراب است. در حالت اضطراب، تلقین‌پذیری افراد بالا می‌رود و مستعد پذیرش هر شایعه یا توصیه‌ای می‌شوند و این می‌تواند برای سلامت جسمی و روانی فرد مخرب باشد.
افسردگی: افراد احساس بی‌پناهی، ناتوانی و درماندگی می‌کنند. احساس می‌کنند در برابر قدرتی قرار گرفته‌اند که برای مقابله با آن، کاری از دستشان برنمی‌آید.
خودبیمارانگاری و رفتارهای وسواسی: فرد به شکلی افراطی و اغراق‌گونه به بدن خود و سلامتی خویش توجه می‌کند و کوچکترین حالت و علامت خود را زیر ذره‌بین قرار می‌دهد. ذهن وی به شدت مشغول شده و عملکرد موثر فرد کاهش می‌یابد. این وسواس به نزدیکان و خانواده فرد نیز منتقل شده که می‌تواند به ایجاد تنش در روابط بین فردی منجر شود. افراد ممکن است افراد دیگر خانواده را مدام چک کنند.
روان‌پریشی: در برخی افراد، علائم می‌تواند شدت بگیرد و به گسسته شدن ارتباط آنها با واقعیت منجر شود. به طور مثال، واکنش خشمگینانه فردی که مسئولین را عامل شیوع بیماری می‌داند، می‌تواند به بروز رفتارهای تهدیدآمیز نسبت به جامعه بینجامد.
و اما توصیه‌ها جهت کاستن از اضطراب:
۱. خطر را بزرگ نکنید: ببینید، مغز ما نسبت به محرک‌های تازه و ناشناخته حساس و گوش‌به‌زنگ است و تمایل دارد آن را به شکلی اغراق‌آمیز ارزیابی کند، مثلا از نظر آماری احتمال مرگ و میر در حوادث رانندگی نسبت به فوت شدن در اثر ابتلا به کرونا بسیار بالاتر است، اما ویروس کرونا چون محرکی ناشناخته و تازه است، واکنش اضطرابی بیشتری نسبت به محرک‌های خطرناک روزمره ایجاد می‌کند.
۲. اقدامات طبیعی و سالم پیشگیرانه اتخاذ کنید: در کنار توصیه‌های پیشگیرانه مثل شستن دست‌ها، عدم پخش ترشحات ناشی از سرفه و عطسه، ضد عفونی کردن مداوم موبایل‌ها و… دور نگه داشتن خود از اضطراب، رژیم غذایی و خواب متعادل، به عملکرد مناسب سیستم ایمنی کمک کنید. استرس از جمله عوامل سرکوب سیستم ایمنی است. پس باید در عین اتخاذ روش‌های پیشگیرانه، استرس را به بهترین شکل مدیریت کنید.
۳. از استفاده افراطی از رسانه‌ها پرهیز کنید: از منابع رسمی و معتبر برای کسب اطلاعات استفاده کنید. بازار داغ شایعات که در چنین موارد رونق می‌یابد به هراس و سردرگمی شما دامن می‌زند. گوش دادن به هر خبری اضطراب و سردرگمی ما را افزایش می‌دهد.
۴. از مهارت‌های تطابقی گذشته خود استفاده کنید: حقیقت این است که این اولین فشار روانی نیست که با آن روبه‌رو شده‌ایم. باید ببینیم قبلا در این شرایط جهت کاهش اضطراب چه می‌کردیم؟ صحبت و درد و دل با یک دوست مورد اعتماد، قدم زدن، کوه‌نوردی، رفتن به صحرا، نوشتن از اضطراب خود، کمک می‌کند که به خودمان و دیگران آرامش دهیم. به یاد بیاورید شما همیشه در معرض خطرهای مختلف تصادف بوده و هستید، اما احتمال واقعی برای مبتلا شدن شما در صورت توجه به توصیه‌های پیشگیرانه و بهداشتی بسیار کمتر از آن چیزی است که شما فکر می‌کنید.
۵. اگر برای رعایت ایمنی در خانه می‌مانید فعالیت کنید و خودتان را با مواردی غیر از فضای مجازی سرگرم کنید. حتی ورزش کنید.
۶. مجددا توصیه می‌کنم که با دوستان و اطرافیان قابل اعتماد خود صحبت کنید. صحبت کردن اضطراب را کاهش می‌دهد ولی صحبت را فقط محدود به کرونا نکنید.
۷. در حضور کودکان در مورد اخبار بد صحبت نکنید.
۸. ساعت‌هایی را دور از فضای مجازی بگذرانید و کارهایی را که برای شما آرام‌بخش است در برنامه روزانه بگنجانید، مثل نیایش، دیدن یک فیلم، خواندن یک کتاب.
۹. مجددا توصیه می‌کنم در مورد نگرانی‌ها و احساساتتان حرف بزنید و از بیان آنها شرمنده نشوید. لطفا و لطفا اجازه بروز احساساتی مثل گریه را به خود و دیگران بدهید.
۱۰. از جمع‌های پرتنش دوری کنید.
۱۱. از موقعیت‌هایی که استرس شما را زیاد می‌کند دوری کنید. مثلا کمتر اخبار را چک کنید.
۱۲. بپذیرید که همه چیز در کنترل شما نیست. سعی کنید برنامه و زندگی عادی خود را حفظ کنید و روی چیزهایی که کنترل دارید تمرکز کنید، نه روی چیزهایی که کنترل ندارید.
۱۳. اکثر رفتارها و واکنش‌های شما در این برهه زمان طبیعی است. لطفا به خودتان یا دیگران برچسپ ضعیف، ترسو یا غیر طبیعی نزنید.
۱۴. اگر احساس می‌کنید تحت فشار زیادی هستید به طوری که عملکرد شما را کاهش داده، وقت آن رسیده که به روان‌شناس یا روان‌پزشک مراجعه کنید. ما تلاش می‌کنیم که با کمک همدیگر بر این استرس غلبه کنیم.