سقفی برای محافظت از حمام دهباشی

هفت‌برکه – گریشنا: با احداث یک سقف موقت بر روی حمام دهباشی، قدمی برای حفظ این بنای ثبتی تاریخی از گزند باران و آسیب‌های دیگر برداشته شد.

به گزارش هفت‌برکه، مهندس غلامرضا آرمان‌مهر، دبیر انجمن ایکوموس گراش، از اتمام احداث یک سقف موقت بر روی حمام دهباشی با همکاری موسسه‌ی توسعه و همیاری و شهرداری و شورای شهر گراش خبر داد. این سقف با داربست و ورق گالوانیزه (چینکو) و با هزینه‌ی ۳۰ میلیون تومان احداث شده است، و قرار است تا اتمام مرمت حمام، آن را از بارندگی‌ها حفظ کند. آرمان‌مهر می‌گوید: «این زمستان خیالمان از بابت حمام دهباشی راحت است. اما ترسمان از این است که این راهکار موقتی نباشد، و چند سال به همین منوال طی شود و کار اساسی برای مرمت حمام صورت نگیرد.»

تاریخچه‌ای از وضعیت بنا

مهندس آرمان‌مهر تاریخچه‌ای از شناسایی، ثبت و وضعیت بنا را شرح می‌دهد: «شناسایی این بنا در میانه‌ی دهه ۸۰ اتفاق افتاد، و در سال ۱۳۹۱ کار ثبت بنا را آقای صلاحی و دوستانش به انجام رساندند. زمین متعلق به چند نفر بود، که در دوره شورای چهارم، حبیب‌الله مهرابی این مساله را خیلی پیگیری کرد و در نهایت به ما اعلام کرد که مساله‌ی مالکیت این زمین‌ها هم حل شده است و روال قانونی آن طی شده است. بخش دیگری از زمین هم که متعلق به مهندس عبدالهی بود، به همت شورای پنجم حل شد. این کار بزرگی بود، چون اگر در این زمین ساختمانی بنا می‌شد، در حریم درجه یک بنا بود و حمام کاملا از دید خارج می‌شد. در کل، اکنون شهرداری مالک این حمام است.»

او درباره‌ی ارزش‌های تاریخی این بنا نیز می‌گوید: «در انجمن ایکوموس نیز از سال ۱۳۹۰ به بعد، این حمام را به عنوان یکی از مقصدهای اصلی گراش‌گردی در نظر می‌گرفتیم، و بازخوردهای مثبتی هم داشت. این تنها حمام سنتی بازمانده در گراش و یکی از آثار مجموعه دهباشی است، و به همین خاطر خیلی برای ما واجد ارزش است. یک ویژگی دیگر هم این حمام را از حمام‌های دیگر منطقه شاخص می‌کند: در مشاهده میدانی من، بنا و گنبد اکثر حمام‌های منطقه سنگی است. ولی گنبد سربینه‌ی حمام دهباشی آجری است و آجرهای طوری کار شده‌اند که هم نقش سازه‌ای دارند و هم نقش تزیینی.

«اما وضعیت حفاظت از بنا مناسب نبود و آرام‌آرام به خاطر فرسایش و بارندگی و حتی اقامت معتادان، رو به تخریب می‌رفت. کار به جایی رسیده بود که ما قبل از بازدیدها، از معتادها می‌خواستیم حداقل چند ساعتی آنجا را ترک کنند! وقتی آسیب‌ها زیادتر شد، ما هم بازدیدها را لغو کردیم اما پیگیر بودیم که برای مرمت حمام کاری صورت بگیرد.»

شروع مرمت با بودجه‌ی موسسه توسعه و همیاری

مهندس آرمان‌مهر بر شکل‌گیری یک تعامل بین نهادهای مختلف برای شروع مرمت حمام تاکید می‌کند و می‌گوید: «تعامل خیلی خوبی شکل گرفت که می‌تواند به یک الگو برای آینده تبدیل شود، چون یک ارگان دولتی مثل اداره میراث فرهنگی، در کنار شورا و شهرداری و دو انجمن مردم‌نهاد مثل موسسه توسعه و همیاری و انجمن ایکوموس با همکاری و تعامل خوبی این پروژه را کلید زدند. تامین بودجه با موسسه توسعه، کار با انجمن ایکوموس، تامین محل اسکان استادکارها و حل و فصل مشکلات زمین با شورای پنجم بود و همه کارها زیر نظر میراث فرهنگی انجام می‌شد. اخذ مجوزها برای شروع کار نیز در زمان شورای چهارم توسط حبیب‌الله مهرابی و عبدالله صلاحی انجام شد.»

مهندس آرمان‌مهر روند شروع مرمت حمام دهباشی را نیز اینگونه شرح می‌دهد: «در حالی که خطر تخریب بنا بیشتر و بیشتر احساس می‌شد، سال گذشته قاسمعلی وقارفرد و احمد نوروزی به نمایندگی از موسسه توسعه و همیاری گراش قدم پیش گذاشتند و اعلام کردند مبلغی در حدود ۶۰ میلیون تومان برای شروع مرمت حمام در اختیار ما می‌گذارند، به شرطی که بقیه ارگان‌های مرتبط هم کار را ادامه بدهند. این مبلغ در سال ۱۳۹۶ در اختیار انجمن ایکوموس قرار گرفت تا کار را زیر نظر اداره میراث فرهنگی شروع کند. با این بودجه، قرار بود نزدیک به نصف حمام، یعنی سربینه و بخش میان‌در، مرمت شود. ما بعد از بررسی‌ها زیاد، با یک گروه اصفهانی قرارداد بستیم و کار را به صورت علمی و اصولی زیر نظر استاد خاکسار، از بزرگان مرمت در کشور، شروع کردیم. همه‌ی مراحل مستندنگاری، آسیب‌شناسی، سبک‌سازی انجام شد و بعد از پایان شروع به استحکام‌بخشی کردیم تا به سقف برسیم. اما به گنبد که رسیدیم، بودجه نیز تمام شد و مجبور به توقف کار شدیم. اداره میراث فرهنگی و شورا و شهرداری کمک مالی به پروژه نکردند.»

او در مورد ادامه‌ی کار مرمت از طرف اداره کل میراث فرهنگی فارس نیز توضیح می‌دهد: «مدت‌ها این پروژه تعطیل بود و حتی بودجه‌ی کشیدن یک دیوار به دور حمام را نداشتیم. تا این که با پیگیری زندوی، رییس اداره میراث فرهنگی گراش، بودجه‌ای از اداره کل به این پروژه تخصیص داده شد، اما این بودجه به ما تحویل داده نشد، و به اصرار اداره کل، پیمانکار معرفی شده از طرف خود اداره کل کار را به دست گرفت. کاش کار ما را ادامه داده بودند، اما آن بخش را رها کردند، و مرمت سقف را شروع کردند. علیرغم پیگیری‌های دلسوزانه زندوی، به نظر ما این مرحله کار اصولی انجام نگرفته است و هنوز هم تمام نشده است.»

تصمیم برای احداث سقف موقت

دبیر انجمن ایکوموس و مجری طرح مرمت حمام دهباشی، درباره‌ تصمیم برای احداث سقف برای حمام توضیح می‌دهد: «ما همیشه ترس از آسیب بیشتر به بنا را داشتیم. در قسمتی که ما کار می‌کردیم، هنوز سقف احداث نشده است. در قسمت دیگر نیز سقف به مرحله عایق‌بندی و شیب‌بندی نرسیده است. به این ترتیب، کل بنا آسیب‌پذیر بود. پس ما پیشنهاد دادیم که سقف موقتی بر روی حمام بزنیم تا آن را در برابر بارندگی و آسیب‌های بیشتر حفظ کنیم.»

مهندس آرمان‌مهر درباره‌ی هزینه‌ی احداث سقف و نحوه تامین بودجه نیز می‌گوید: «بیش از ۳۰ میلیون تومان ‌برای این کار هزینه شده است که موسسه توسعه و همیاری گراش ۱۵ میلیون و مابقی این مبلغ را شهرداری متقبل شده‌اند. انجمن ایکوموس نیز انجام کار را به عهده گرفت.»

چهارشنبه ۲۸ آذرماه کار احداث سقف به پایان رسیده است. مجری این طرح می‌گوید: «این سازه موقت برای چند سال نیز کارآیی خواهد داشت، اما امیدواریم هر چه زودتر کار مرمت از سر گرفته شود. سازه داربستی است و با ورق چنکو پوشیده شده است، و می‌توان بعد از باز شدن، آن را در جای دیگری هم استفاده کرد یا فروخت.»

چند پیشنهاد برای آینده

اما این نمی‌تواند وضعیت نهایی حمام دهباشی باشد. دبیر انجمن ایکوموس چند سناریو برای ادامه‌ی مرمت و احیای حمام پیشنهاد می‌کند: «چون مالکیت این بنا با شهرداری است، در مرحله اول از شهرداری انتظار می‌رود که برای اتمام مرمت و حفظ آن سرمایه‌گذاری کند. در مرحله‌ی بعد، انتظار از اداره میراث فرهنگی است، چون این بنا ثبت ملی شده است. بعد از این دو، می‌توان به ترغیب بخش خصوصی هم فکر کرد. اگر طرح خوبی برای این حمام پیشنهاد شود، حتی می‌توان از این حمام به درآمدزایی هم فکر کرد. نمونه‌ی این کار در کشور هم زیاد است، به این صورت که بخش خصوصی برای مرمت یک بنای ثبتی سرمایه‌گذاری می‌کند و بعد طی یک قرارداد با اداره میراث فرهنگی و یا شهرداری، آن را به مدت ده یا بیست سال در اختیار می‌گیرد.»

عکس‌هایی از مراحل مرمت حمام دهباشی را نیز در گزارش تصویری زیر ببینید.